Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2009

Terminator!


«Το παιχνίδι είναι ο δρόμος των παιδιών
για να γνωρίσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν και οφείλουν να τον αλλάξουν».
Μ. Γκόρκι




Πλάκα πλάκα έφτασαν και τα Χριστούγεννα. Και μαζί τους η ώρα των εξολοθρευτών! Καμιά σχέση με την πρόσφατη -τέταρτη(!) συνέχεια- της κινηματογραφικής ταινίας. Στο μυαλό μου έχω όσους -γονείς, νονούς, θείες, κουμπάρους, παππούδες, γιαγιάδες- κάθε χρόνο τέτοια περίοδο σαν καλοκουρδισμένοι terminators, παίρνουν αμπάριζα και βγαίνουν με έναν και μοναδικό στόχο. Να τραυματίσουν, να αλλοιώσουν και τελικά να καταστρέψουν και να αφανίσουν κάθε θετικό στοιχείο της παιδικής ψυχής και προσωπικότητας. Κι αν αναρωτιέστε πώς οι ανωτέρω -συμπαθείς κατά τα άλλα- κοινωνικές ομάδες (γονείς, νονοί, θείες, κουμπάροι, παππούδες, γιαγιάδες) κάνουν τόσο μεγάλο κακό, έχω μια καλή απάντηση: Εύκολα, ύπουλα και απλά! Η βδελυρή πράξη τους λέγεται αλλιώς και … «παίρνω δώρα σε μικρά παιδιά»!
Το καλύτερο θα ήταν -σίγουρα το πιο ακίνδυνο- όλοι αυτοί οι … «άντε πάρε κάτι να τελειώνουμε» που από υποχρέωση (συνήθως) ή ανάγκη (σπανίως) δωρίζουν κάτι σε ένα παιδί, είτε να μην κάνουν δώρα είτε να δωρίζουν είδη ένδυσης ή υπόδησης (μπλιάξ). Ό,τι, δηλαδή, με φρίκαρε και με έκανε να κλαίω σπαραχτικά, όταν ήμουν παιδί. Αυτό, όμως, είναι με βεβαιότητα πιο ανώδυνο από οποιοδήποτε παιχνίδι μπορούν άνθρωποι αστοιχείωτοι να επιλέξουν για ένα αθώο (γιατί μάλλον υπάρχουν και ένοχα) παιδί.
Οι περισσότεροι (από τις συμπαθείς ομάδες που ήδη προαναφέρθηκαν δις και άρα θα ήταν βαρετό να αναφερθούν και τρις) αγνοούν το ρόλο του παιχνιδιού στην εξέλιξη του παιδιού. Θεωρούν ότι το παιχνίδι είναι απλώς διασκέδαση, οπότε και οι επιλογές τους είναι τόσο επιφανειακές όσο και η πέτσα που πιάνει το μη ομογενοποιημένο γάλα. Αγνοούν ότι το παιχνίδι επιδρά καθοριστικά στα κοινωνικοσυναισθηματικοπνευματικά (ουφ) γνωρίσματα του παιδιού. Αγνοούν ότι το παιχνίδι ασκεί το παιδί σε ρόλους που θα κληθεί να αναλάβει στο μέλλον, ότι είναι η γνωριμία του μπόμπιρα για τον κόσμο και τους ανθρώπους με τους οποίους θα συμβιώσει αλλά και με τον εαυτό του.
Σε κάθε εποχή το παιχνίδι αποτέλεσε παράγοντα κοινωνικοποίησης και αφού οι εποχές διαφέρουν μεταξύ τους, αυτό πρέπει να ισχύει και για τα παιχνίδια τους. Στο παρελθόν τα παιδιά έπρεπε να παίζουν κυνηγητό. Η ταχύτητα ήταν απαραίτητη στο παιδί του χωριού που δεν επιθυμούσε να αποτελέσει βορά των λυσσασμένων σκύλων που συχνά πυκνά το καταδίωκαν. Η ψηλή γομάρα υπήρξε σημαντική για όσα παιδιά θα ξεπλατίζονταν, έτσι κι αλλιώς, δουλεύοντας σκληρά στα χωράφια. Ακόμα και το κουτσό -τι ανόητο παιχνίδι- βοήθησε σε εποχές που οι εναπομείνασες από τον πόλεμο νάρκες σακάτεψαν πολλούς ανθρώπους. Ήταν πολύ καλό τότε κάποιος να ξέρει να κινείται και να ελίσσεται με ακρίβεια χρησιμοποιώντας μόνο το ένα πόδι. Το παιχνίδι με τις κούκλες, τα κουζινικά, τα σερβίτσια του καφέ με βεβαιότητα προετοίμαζαν τις μελλοντικές νοικοκυρούλες, κουτσομπόλες με προορισμό τον εντοπισμό ενός καλού γαμπρού και την απόκτηση παιδιών που θα δικαιολογούσαν την προσωπική στασιμότητά τους.
Αν οι συμπαθείς ομάδες, που κάθε Χριστούγεννα το παίζουν οι μάγοι με τα δώρα, σκεφτούν(;) λιγάκι, μπορούν να καταλάβουν τι πρέπει να προσέξουν και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Πολύ απλό ακόμη και για ξεζουμισμένο δαμάσκηνο. Η εποχή μας είναι η εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και της γνώσης. Άρα οι άνθρωποι που θα τα καταφέρουν, χωρίς προβλήματα θα είναι όσοι θα διαθέτουν γνώση, ικανότητες αναζήτησης, αποκωδικοποίησης και αξιοποίησής της. Θα είναι οι άνθρωποι που θα μπορούν με εκπληκτική άνεση να προσαρμόζονται και να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες που εξελίσσονται με ρυθμούς Flash Gordon. Άρα τα παιχνίδια που θα επιλέξουν οι terminators πρέπει να στοχεύουν στη συγκεκριμένη προετοιμασία.
Τώρα λοιπόν, που οι … «πολύ ασχοληθήκαμε με το μούλικο» θα ξεχυθούν στην αγορά για την επιλογή παιδικού δώρου, ας έχουν υπόψη τους ότι αυτό μπορεί να έχει καταλυτικές επιδράσεις στην ψυχοσύνθεση και τους στόχους του παιδιού. Αν μια τέτοια ευθύνη τους φαίνεται βαριά και ασήκωτη, ας ρωτήσουν κάποιον ειδικό για να επιλέξουν ακίνδυνα. Αν ντρέπονται να φανερώσουν την άγνοιά τους, ας επιλέξουν ένδυμα ή υπόδημα. Το παιδάκι στο οποίο θα προσφερθεί ένα τέτοιο δώρο θα φρικάρει, θα τους μισεί, θα τους καταριέται, δε θα θέλει να τους ξαναδεί μπροστά του, θα τους θεωρεί σπαστικούς αλλά τουλάχιστον θα σωθεί από την καταστροφή που θα του επιφύλασσε σε κάθε άλλη περίπτωση η επιλογή δώρου από τον terminator!

Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2009

Η Τέχνη Του Χρόνου

Η εκδήλωση που έγινε θεσμός συνεχίζεται.
Το φροντιστήριο "λέξη" στο Καρπενήσι, για μια ακόμα φορά κατάφερε να εντυπωσιάσει με την ποιότητα της οργάνωσης και τις επιλογές του. Το θέμα που επέλεξαν φέτος οι πολύ καλοί φιλοί και συνάδελφοι, Ρίτα Τσιγκρέλη και Γιάννης Τασιόπουλος αφορούσε στο χρόνο και τη διαχείρισή του, οπότε έπρεπε να προσαρμοστώ κι εγώ. Με το κέφι που μου δημιουργεί κάθε επαφή με τους συγκεκριμένους ανθρώπους διάλεξα το θέμα αλλά και το ύφος της εισήγησής μου. Και η αλήθεια είναι ότι το χάρηκα ιδιαίτερα για μια ακόμα χρονιά!
Η εισήγησή μου στην επιτυχημένη, από κάθε πλευρά, εκδήλωση
ακολουθεί:
"Η λέξη «χρόνος» από μόνη της είναι ικανή να προκαλέσει ανατριχίλες στους περισσοτέρους. Τουλάχιστον σε μένα συμβαίνει. Και δεν είναι θέμα γενετικό. Έχει τις ρίζες του στα παιδικά χρόνια μου, σε άφθονα και αλησμόνητα βιώματα.
Τη στιγμή που όλοι ή σχεδόν όλοι στο άκουσμα της θεωρίας της «Σχετικότητας του χρόνου» φέρνουν στο μυαλό τους τον Αϊνστάιν, εγώ φέρνω τη μάνα μου. Εμένα τη σχετικότητα του χρόνου αυτή μου τη δίδαξε και μάλιστα με τον ιδιαίτερα βίαιο τρόπο που μόνο μια δασκάλα με ρίζες στη Μικρά Ασία ξέρει. Η διδασκαλία λάμβανε χώρο συνήθως κάποια τραγικά πρωινά, όταν, μέσα στον ύπνο μου, άκουγα την τσιριχτή φωνή της:

«Σήκω βρε, πήγε οχτώ η ώρα! Πότε θα ετοιμαστείς; Θα αργήσεις στο σχολείο»!

Λες και το σχολείο δεν είναι μεγάλο βάσανο από μόνο του, είχα και τη μάνα μου να το κάνει ακόμα πιο βασανιστικό!

Έντρομος πετούσα τα ζεστά σκεπάσματα, με ταχυπαλμίες, ικανές να προκαλέσουν έμφραγμα σε εφτάχρονο, και εγκατέλειπα το ζεστό κρεβατάκι μου. Το μισάνοιχτο μάτι μου έπεφτε στο ρολόι, για να ανακαλύψω έκπληκτος ότι η ώρα ήταν μόλις εφτά και τέταρτο. Η επισήμανσή μου ως προς την πραγματική ώρα προκαλούσε τη δική της εκνευριστική αντίδραση που μου «τσιατάλιαζε» το νεύρο για όλη την υπόλοιπη μέρα:

«Ε, καλά τώρα! Θα αργήσει, νομίζεις, να φτάσει κι οχτώ»;

Ο χρόνος είναι ο τύραννός μας! Κι αυτό έχει τις ρίζες του στα παιδικά χρόνια μας. Τα πάντα ξεκινάνε με μια άθλια κι απάνθρωπη συνήθεια του κατεστημένου: Να χαρίζουμε κάποια στιγμή -σε μικρή ηλικία- ένα ρολόι σε κάθε αθώο και απονήρευτο παιδάκι. Αγκαλιές, φιλιά, ευχαριστίες για το δώρο, χαρές και πανηγύρια που, όμως, διαρκούν … πέντε δευτερόλεπτα. Αμέσως μετά το παιδάκι συνειδητοποιεί ότι του έχει συμβεί το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί. Το συγκεκριμένο δώρο συνοδεύεται από φρικαλεότητες που θα τις ζήλευε και ο χειρότερος βασανιστής του κόσμου.
Η ατάκα του κατεστημένου που ακολουθεί δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για το επικείμενο δράμα:

«Τώρα πια θα ξέρεις τι ώρα ακριβώς να γυρίζεις. Τέρμα οι δικαιολογίες! Έτσι;»

Εκείνη τη στιγμή το παιδάκι θα ήθελε να κάνει βίδες το ρολόι, να βάλει τα κλάματα καθώς ξέρει ότι την έχει πατήσει για μια ολόκληρη ζωή. Στο εξής ο χρόνος θα το κυνηγάει, θα το καταπιέζει, θα το περιορίζει, θα το βασανίζει, θα του προκαλεί άγχος και πανικό.

Όλοι μας τα έχουμε ζήσει είτε από την πλευρά του δυνάστη είτε -δυστυχώς- από την πλευρά του θύματος:

«Γρήγορα, θα αργήσεις στο σχολείο!», «θα περιμένω πολύ ακόμη;», «μην κάθεσαι βρε αχαΐρευτε, διάβασε, περνάει η ώρα», «είναι ώρα να πιεις το γάλα σου», «είναι ώρα να φάμε», «είναι ώρα να πλύνεις τα δόντια σου», «είναι ώρα να κάνεις μπάνιο», «είναι ώρα να καθαρίσεις τα αφτιά σου», «είναι ώρα να πέσεις για ύπνο»!

Στο εξής πάντα θα είναι ώρα για κάτι, συνήθως ελάχιστα ευχάριστο! Το βαρετό κατεστημένο λειτουργεί λες και μια υπερκόσμια δύναμη έχει καθορίσει πότε είναι ώρα για το καθετί, για το μπάνιο, για το γάλα, για τα δόντια, για τα αφτιά, για όλα! Δηλαδή -σκεφτόμουν όταν ήμουν παιδί- αν καθαρίσω τα αφτιά μου μισή ώρα αργότερα, δεν πιάνει καλά το καθάρισμα;

Όταν με αυτόν τον τρόπο φέρνετε το παιδάκι σας σε επαφή με το χρόνο, να μη γελιέστε καθόλου. Το παιδάκι σας μπορεί να σας χαμογελάει αλλά αυτό είναι υποχθόνιο χαμόγελο. Το μόνο που σκέφτεται εκείνη τη στιγμή είναι:

«Πότε, επιτέλους, θα έρθει η ώρα τους, για να ησυχάσω και να κάνω μπάνιο όταν θέλω εγώ»;

Ο χρόνος και το πέρασμά του, από την πρώτη κιόλας στιγμή της συνειδητοποίησής του αποτελεί μια τραγωδία, γιατί οι φορείς διαπαιδαγώγησης ελάχιστη σημασία έχουν δώσει στη διδασκαλία της «Τέχνης του Χρόνου» και όταν το κάνουν, σίγουρα δε γίνεται για καλό!
Τα πάντα είναι χρόνος κι όμως κανείς δε σκέφτηκε την ένταξη ενός τέτοιου μαθήματος στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Όπως όλα τα σημαντικά και χρήσιμα πράγματα έτσι και η αξιοποίηση του χρόνου δε διδάσκεται στο σχολείο.
Κανείς δε σκέφτηκε έστω μαζί με το πρώτο ρολόι που μας χαρίζουν να προσφέρει κι ένα εγχειρίδιο διαχείρισης του χρόνου.
Κι έτσι καταλήγουμε να υποβάλλουμε το χρόνο μας σε μια εκπληκτικής εφευρετικότητας σπατάλη και κακοποίηση! Η μόνη «τέχνη» που μαθαίνουμε είναι πώς να σπαταλάμε το χρόνο μας και τελικά να καταπιεζόμαστε από αυτόν.
Καθημερινά βρίσκουμε αμέτρητους τρόπους για να «σκοτώνουμε» το χρόνο μας. Σε τηλεοπτικές ανοησίες που μας προκαλούν αφόρητη ανία, σερφάροντας στο Διαδίκτυο για να περάσει η ώρα, μπροστά σε ένα ανοιχτό βιβλίο χωρίς να συγκεντρωνόμαστε, σε ηλίθιες συζητήσεις για τον καιρό, για το τι θα φορέσουμε στο γάμο του μπατζανάκη της κουμπάρας από το χωριό, βολτάροντας στις βιτρίνες της αγοράς χωρίς καν να υπάρχει ανάγκη να αγοράσουμε το παραμικρό, σκεφτόμενοι ξανά και ξανά όλα όσα πρέπει να κάνουμε, χωρίς να τα κάνουμε.

Αμέσως μετά, βέβαια, αρχίζουμε την γκρίνια:

«Καλέ, πώς πέρασε η ώρα; Τίποτα δεν πρόλαβα να κάνω πάλι»!

Κι όταν ανακαλύπτουμε ότι χρόνο είχαμε αλλά δεν τον αξιοποιήσαμε, νιώθουμε την ένταση να μας κατακλύζει, το άγχος να μας διαπερνάει μέχρι το μεδούλι, γινόμαστε επιθετικοί και θέλουμε να ξεσπάμε σε όλα και σε όλους, λες και φταίνε αυτοί για την ανοργανωσιά μας.
Και κάθε φορά αποφασίζουμε ότι την επόμενη θα είμαστε πιο οργανωμένοι, πιο παραγωγικοί, πιο δημιουργικοί στην αξιοποίηση του χρόνου. Και κάθε φορά επαναλαμβάνουμε την τέχνη που μας έχουν πολύ καλά διδάξει από μικρή ηλικία. Την τέχνη της άκαρδης σπατάλης του χρόνου μας.

Οι περισσότεροι θα σκέφτεστε ότι ελάχιστα πράγματα μπορούμε να κάνουμε για κάτι που έτσι κι αλλιώς κυλάει, περνάει και χάνεται χωρίς τη δική μας παρέμβαση!

Θεωρώ ότι η αδιάφορη και παθητική στάση μας απέναντι στο χρόνο οφείλεται στο ότι τον έχουμε συνδέσει με τη ζωή. Πιστεύουμε ότι θα την έχουμε για πάντα. Έχουμε την αίσθηση ότι αυτό που μπορούμε να κάνουμε σήμερα, θα μπορούμε να το κάνουμε και κάποια στιγμή στο μέλλον, χωρίς να σκεφτόμαστε ότι δε γνωρίζουμε καν πόσο μέλλον μας απομένει. Και κάποια στιγμή ανακαλύπτουμε ότι δεν προλαβαίνουμε ή ότι πλέον δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι που ήδη έπρεπε να έχουμε κάνει για χίλιους δυο λόγους.

Ό,τι ακολουθήσει είναι πιθανόν να σας προκαλέσει την αίσθηση του μακάβριου αλλά σκέφτομαι ότι απλώς χρειαζόμαστε ένα κίνητρο -έστω βάρβαρο κίνητρο- για να αποφασίσουμε ότι ο χρόνος μας αξίζει μια διαφορετική μεταχείριση. Οι περισσότεροι χρειαζόμαστε ένα σοκ που θα μας αφυπνίσει και θα μας ξεσηκώσει.

Αφού είναι δύσκολο να κινητοποιηθούμε συνδέοντας το χρόνο με τη ζωή και μάλιστα την καλή ζωή δε μένει παρά να τον συνδέσουμε με το θάνατο.
Αν δεχτούμε ότι κάθε ώρα, κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο που σβήνει στο καντράν του ρολογιού μας είναι ώρα, λεπτό, δευτερόλεπτο που μας φέρνει πιο κοντά στο βιολογικό τέλος μας και άρα στην οριστική και αμετάκλητη εγκατάλειψη του μάταιου αυτού κόσμου, τότε νομίζω ότι θα δώσουμε την αξία που πρέπει σε κάθε ώρα, λεπτό και δευτερόλεπτο που μας έχει χαριστεί.

Αν συμβεί αυτό χωρίς να συνοδεύεται από αυτοκτονικές τάσεις, θα έχουμε καταφέρει κάτι σημαντικό. Την πλήρη, συνεχή και χωρίς εκπτώσεις αξιοποίηση του καθημερινού χρόνου μας.

Τότε υπάρχει πιθανότητα να καταλάβουμε ότι κάθε φάση της ζωής μας είναι μοναδική και ότι αξίζει να τη ζούμε στο έπακρο με κάθε θετικό και αρνητικό που τη χαρακτηρίζει. Πρακτικές του στιλ: «θα το κάνω όταν…» είναι ανόητες δικαιολογίες που μόνο καθυστέρηση μπορεί να αποφέρουν και χαμένο χρόνο.

Όσα μπορώ να κάνω στα εφτά μου μπορώ να τα κάνω μόνο όσο είμαι εφτά. Κι όσο είμαι εφτά μπορώ να παίζω κουτσό, κυνηγητό ή ψηλή γομάρα, γιατί η φυσική κατάσταση με βοηθάει και πρέπει να τα κάνω τώρα. Αν μου έρθει να τα κάνω μετά την πάροδο κάποιων δεκαετιών, το πολύ να σαβουρδιστώ, να κοψομεσιαστώ, να στραμπουλίξω το πόδι, να μου βγει ο ώμος, να σπάσω το χέρι και μάλλον ελάχιστα θα ευχαριστηθώ το παιχνίδι. Όσα μπορώ να κάνω στα είκοσι, μπορώ να τα κάνω όσο είμαι στη συγκεκριμένη ηλικία. Όσα μπορώ να κάνω στα τριάντα δε θα μπορώ να τα κάνω αργότερα. Όσα μπορείτε να κάνετε και να πετύχετε τώρα που βρίσκεστε στο Γυμνάσιο, στην Πρώτη, τη Δευτέρα ή στην Τρίτη Λυκείου δε θα μπορείτε, δυστυχώς, να τα κάνετε και να τα πετύχετε αργότερα. Αυτό σημαίνει στρωθείτε για διάβασμα χωρίς αναβολές και δικαιολογίες, γιατί μόνο έτσι θα πετύχετε τους στόχους σας.

Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να έχει άμεσα αποτελέσματα. Μπορεί να μας οδηγήσει σε αναζήτηση των όσων θέλουμε να κάνουμε, των όσων επιθυμούμε να κατακτήσουμε, των όσων μας προσφέρουν απόλαυση, των όσων μας ενδιαφέρουν, των όσων μας προκαλούν χαρά, των όσων μας εκτονώνουν, των όσων αγαπάμε αλλά παράλληλα μας κάνουν καλύτερους.

Ο χρόνος μπορεί να πάψει να είναι ο τύραννός μας, αν αισθανθούμε ότι δεν τον αφήνουμε να πάει χαμένος, αν στο τέλος κάθε μέρας μπορούμε να σκεφτούμε ότι αξιοποιώντας κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο, κάναμε ένα βήμα προς τους στόχους μας, ότι βρεθήκαμε με ανθρώπους που αγαπάμε, ότι γελάσαμε, ότι δώσαμε λύση σε κάποιο πρόβλημα, ότι διασκεδάσαμε, ότι βοηθήσαμε, ότι αισθανθήκαμε να μας αγαπούν, ότι γίναμε καλύτεροι, ότι παλέψαμε για κάτι.
Ότι δεν αδρανήσαμε βουτηγμένοι στο τίποτα!

Ποιοι θα μας μάθουν να το κάνουμε αυτό; Ποιοι μπορούν να μας διδάξουν την «Τέχνη του Χρόνου»; Μάλλον κανείς! Μπορούν οι άλλοι να μας προτείνουν μεθόδους αλλά είναι τελικά προσωπική υπόθεση και διάθεση! Είμαστε ελεύθεροι να αποφασίσουμε με ποιο τρόπο θα περνάμε το χρόνο μας. Δε χρειαζόμαστε παρέα για να κάνουμε αυτό που μας αρέσει. Δε θα έπρεπε να χρειαζόμαστε την παραμικρή βοήθεια στην προσπάθεια να ζήσουμε μια καλή ζωή μαθαίνοντας την «Τέχνη του Χρόνου»! Αν κάποια στιγμή αποφασίσετε να κάνετε ένα μεγάλο δώρο στον εαυτό σας, χαρίστε του χρόνο. Είναι ένα δώρο που ο καθένας χρωστάει στον εαυτό του! Όλα τα υπόλοιπα θα γίνουν, αρκεί να βρείτε το χρόνο!
Λυπάμαι και ζητώ συγγνώμη, αν σπατάλησα το χρόνο σας."
Σας ευχαριστώ