Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2010

Οι εκπαιδευτικοί που μας λείπουν

Συζητώντας κανείς για το τι είδους εκπαιδευτικούς χρειαζόμαστε σήμερα, είναι πιθανό να γίνει αποδέκτης πολλών απόψεων. Από αυτές σπάνια -δυστυχώς- κάποιες κινούνται στο πλαίσιο της λογικής επιχειρηματολογίας. Οι περισσότερες -δυστυχώς- είναι γραφικά γελοίες υποκινούμενες από ανασφάλειες, αίσθηση κατωτερότητας, μικροπρέπεια και συντηρητισμό. Το θέμα γίνεται δύσκολο μόνο για όσους αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην ανάλυση δεδομένων.
Τα πράγματα είναι πιο εύκολα από όσο δείχνουν, αν δεχτούμε ότι ο εκπαιδευτικός έχει δυο στόχους. Ο ένας είναι να μεταδίδει τη γνώση του αντικειμένου του στο μαθητή. Ο Μαθηματικός να του διδάξει μαθηματικά, ο Βιολόγος βιολογία, ο Θεολόγος ηθική, ο Φυσικός φυσική και ο φιλόλογος ό,τι του τύχει! «Να διδάξει», δε σημαίνει να μάθει στο μαθητή να αποστηθίζει αλλά να σκέφτεται ουσιαστικά και να κατανοεί σε βάθος το κάθε αντικείμενο.
Για την εκπλήρωση αυτού του στόχου -παροχή γνώσης- προϋπόθεση, από την πλευρά του εκπαιδευτικού, αποτελεί η ουσιαστική κατάρτισή του, η διαρκής επιμόρφωση για να μη μένει μακριά από τις εξελίξεις και η παρακολούθηση σύγχρονων παιδαγωγικών μεθόδων, ώστε να μπορεί να απευθύνεται στη νέα γενιά, να τη διαχειρίζεται και να της προκαλεί ενδιαφέρον. Εύκολο ακόμα και για μια φώκια, αφού το μόνο που χρειάζεται γι αυτό είναι θέληση και συνεχής μελέτη βιβλίων ή πλέον και ιστοσελίδων. Μάλλον καμιά αντίρρηση μέχρι εδώ!
Δεύτερος στόχος -ίσως ο πιο σημαντικός- του εκπαιδευτικού, κάθε ειδικότητας, είναι να αποτελέσει πρότυπο, ώστε να βοηθάει τους μαθητές να κατανοούν τον κόσμο, να αποκτούν εφόδια που θα τους φανούν χρήσιμα και να αμύνονται σε προβλήματα της εποχής διαμορφώνοντας ισχυρή προσωπικότητα. Τα πράγματα εδώ είναι πιο πολύπλοκα αλλά όχι και πιο δύσκολα, αρκεί να τα ταχτοποιήσουμε εξετάζοντας τις ανάγκες της νέας γενιάς.
Σε μια εποχή γρήγορων εξελίξεων βασική ανάγκη αποτελεί η προσαρμογή σ’ αυτές. Άρα ο εκπαιδευτικός πρέπει να ενημερώνεται διαρκώς. Έτσι, θα δώσει κίνητρο στους μαθητές, ώστε να ενημερώνονται από ουσιαστικές πηγές και θα τους βοηθήσει να αποκωδικοποιούν και να αξιοποιούν προς όφελός τους τις πληροφορίες που δέχονται με καταιγιστικό ρυθμό. Αυτό θα τους προστατεύσει, θα τους απαλλάξει από τη σύγχυση και θα τους καθοδηγήσει σε επαγγελματικές ή άλλες επιλογές τους που θα ταιριάζουν στις προοπτικές που διαμορφώνονται κι όχι στην εποχή των δεινοσαύρων ή του Νώε.
Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα ακόμα γνώρισμα που πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός σήμερα. Αφού το μέλλον των «ψηφιακά αναλφάβητων» δεδομένα πια διαγράφεται πιο μαύρο κι από το Μεσαίωνα, καταλαβαίνουμε ότι δεν πρέπει να λογίζεται ως εκπαιδευτικός εκείνος που απέχει από τη σύγχρονη τεχνολογία ή ακόμα χειρότερα την υποτιμά (μάλλον για να συγκαλύψει την άγνοιά του). Οι σημερινοί μαθητές χρειάζονται καθοδήγηση και από τον εκπαιδευτικό, ώστε να ενταχθούν στον ψηφιακό κόσμο, όχι για να εθιστούν σε ανόητες εκφάνσεις του αλλά για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που τους παρέχει. Ήδη βιώνουμε τα αποτελέσματα της πολύωρης επαφής εφήβων με το Facebook, το msn, τα διαδικτυακά παιχνίδια ή άλλες επιλογές που ευνοούν την παθητικότητα, τη σπατάλη χρόνου και πλέον τον εθισμό. Ο εκπαιδευτικός πρώτος και καλύτερος καλείται να δείξει πόσο ανόητο είναι να χάνει κανείς το χρόνο του σε όλα αυτά κι όχι να σπρώχνει μαθητές του σε επιλογές που υποθηκεύουν το μέλλον και την προσωπικότητά τους.
Η έκπληξη, όμως, ως προς τα γνωρίσματα που πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός, έρχεται από μια σχετικά πρόσφατη έρευνα που δείχνει ότι ένα ακόμα πρόβλημα έχει στήσει καρτέρι στη σημερινή γενιά ανατρέποντας όσα ίσως πιστεύαμε. Αναφέρεται ότι πάνω από το ένα τέταρτο των εφήβων (ποσοστό που αυξάνει διαρκώς) δυσκολεύεται σήμερα να κατανοήσει τι διαβάζει. Τραγικό! Μαθητές δεκαπέντε και δεκάξι ετών που στο σχολείο βαθμολογούνται με άριστα (τι ανοησία κι αυτή;) αδυνατούν να αποκωδικοποιήσουν ακόμα και απλά νοήματα ενός γραπτού κειμένου (βιβλίο, εφημερίδα…). Ήδη στις ΗΠΑ, όπου το φαινόμενο προηγήθηκε της Ευρώπης, τα συγκεκριμένα άτομα βρίσκονται στο περιθώριο της αγοράς εργασίας, παρότι διαθέτουν πτυχίο ή ακόμα και μεταπτυχιακές σπουδές.
Ερώτηση: Και πώς μπορεί να ξεφύγει ένα παιδάκι από το συγκεκριμένο κίνδυνο; Απάντηση: Μα, μέσω της ουσιαστικής επαφής με το γραπτό λόγο!
Θα διατυπώσω καθαρά τη διαπίστωση, έστω κι αν γνωρίζω ότι αυτό θα στενοχωρήσει αρκετούς συναδέλφους. Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός -δημόσιας, ιδιωτικής, φροντιστηριακής εκπαίδευσης- πρέπει να στρωθεί στο διάβασμα, αν θέλει, αποτελώντας πρότυπο, να σώσει μερικά παιδάκια από τον κίνδυνο του λειτουργικού αναλφαβητισμού που επανέρχεται και καραδοκεί. Το βιβλίο (όχι του μαθήματος) δε βρίσκεται απλώς στη ζωή του εκπαιδευτικού. Είναι η ζωή του! Ο εκπαιδευτικός που διαβάζει θα δώσει ισχυρό κίνητρο στους νέους δείχνοντάς τους το δρόμο που αυτοί πρέπει να ακολουθήσουν. Διατυπώνοντας προτάσεις για αξιόλογα και ενδιαφέροντα αναγνώσματα, ανοίγοντας συζητήσεις με αφορμή βιβλία που πρόσφατα έχει διαβάσει είναι πιθανό να κεντρίσει το ενδιαφέρον και των παιδιών και να τα βοηθήσει έτσι να καλλιεργήσουν την ικανότητα επεξεργασίας που τους είναι αναγκαία.
Ορισμένοι θα ισχυριστούν ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει πάνω από όλα να είναι «καλός άνθρωπος». Αλλά μπορεί να θεωρηθεί «καλός άνθρωπος» ο εκπαιδευτικός που δεν έχει τη διάθεση να αναλάβει τις ευθύνες του και να διαδραματίσει το ρόλο που ήδη έχει περιγραφεί; Μπορεί έστω να λέγεται εκπαιδευτικός εκείνος που απλώς μπαινοβγαίνει στην αίθουσα κάνοντας «καλό μάθημα»; Μάλλον όχι, γιατί η νέα γενιά χρειάζεται πια πολύ περισσότερα πράγματα, έστω κι αν η ίδια το αγνοεί. Το πρόβλημα είναι ότι το αγνοούν και αρκετοί εκπαιδευτικοί!

Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2010

"Κατασκευαστικό Λάθος"

Δε γνωρίζω γιατί αλλά υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που μου απευθύνουν σοβαρά ερωτήματα. Κάποτε μάλιστα και άνθρωποι που με γνωρίζουν καλά. Περίεργο πράγμα! Κάπως έτσι, πρόσφατα ρωτήθηκα για τους λόγους που ευθύνονται για την αδυναμία μας να δημιουργήσουμε κράτος σύγχρονο και οργανωμένο. Οι σοβαρές ερωτήσεις μού προκαλούν αφόρητο άγχος (μαθητικό κατάλοιπο), ίσως επειδή αναμένουν σοβαροφανείς απαντήσεις που συνοδεύονται από περισπούδαστο ύφος. Ως οπαδός του Wittgenstein, όμως, ο οποίος ισχυρίζεται ότι «το χιούμορ δεν είναι απλώς διάθεση αλλά ένας τρόπος να αντιμετωπίζει κανείς τη ζωή», δε θα μπορούσα να προσεγγίσω το συγκεκριμένο ερώτημα, το οποίο θεωρώ σχεδόν υπαρξιακό για τον ελληνισμό, με τόσο αναμενόμενο τρόπο.
Λοιπόν, εδώ και χρόνια έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για όλα τα δεινά μας ευθύνεται ένα και μοναδικό. Κι όταν γράφω «για όλα», εννοώ «για όλα»! Για την άθλια κατάσταση στην πολιτική, στην οικονομία, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στο δημόσιο, για την ανακατωσούρα, για την κακεντρέχεια, για το λαϊκισμό, για την τεμπελιά, για την κατινιά, για τους κλειστούς δρόμους, για τον εθνικισμό, για τη μετριότητα, για τη στασιμότητα, για τη διαφθορά, για την ανεπάρκεια… Για όλα αυτά τα φαιδρά και εξευτελιστικά και παράλογα και τριτοκοσμικά που εμποδίζουν το λαό και τη χώρα μας να δει μια άσπρη μέρα ευθύνεται ένα και μοναδικό και μάλιστα ανατομικό χαρακτηριστικό μας.
Οπότε η ευθύνη για την κατάστασή μας δε βαρύνει άμεσα εμάς αλλά το Θεό που μας έφτιαξε με ιδιαίτερα ευαίσθητο τράχηλο! Αυτή είναι η αιτία των δεινών μας. Γιατί εμείς που «είμαστε γεννημένοι για να είμαστε πρώτοι», εμείς που «δώσαμε τα φώτα στους άλλους λαούς» (μάλλον το παρακάναμε και μείναμε στο πίσσα σκοτάδι), εμείς που «όταν φτιάχναμε Παρθενώνες, οι άλλοι ζούσαν στα δέντρα», εμείς που … Τέλος πάντων, εμείς που «είμαστε τα θεμέλια του παγκόσμιου πολιτισμού» (τι άγχος για τον πολιτισμό;) θα είχαμε καταφέρει πολύ περισσότερα και ακόμα θα διατηρούσαμε την πρωτοκαθεδρία στην εξέλιξη, αν δεν ήμασταν θύματα της απροσεξίας του Δημιουργού μας.
Καλά και ωραία βρε Δημιουργέ, την ώρα που φτιάχνεις τα υπόλοιπα έθνη (εκείνα που φτιάχτηκαν για να είναι ηττημένα, δευτεράτζες και κάτω) κάνε ό,τι θες. Αλλά όταν έφτασε η ώρα να φτιάξεις την κορωνίδα της Δημιουργίας (εμείς είμαστε αυτή), δεν έπρεπε να είσαι λίγο πιο προσεχτικός; Τι είναι η κατασκευή της κορωνίδας; Ξεμάτιασμα στα πεταχτά είναι; Όχι βέβαια! Τέτοιες ώρες και η παραμικρή αβλεψία και η ελάχιστη αμέλεια μπορεί να καταλήξει τραγική. Κάπως έτσι έγινε το λάθος και καταλήξαμε με ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο «μακρύ και κυλινδρικό τμήμα που συνδέει το κεφάλι με τον κορμό και αποτελείται από το λαιμό και το σβέρκο» (επειδή ο ορισμός είναι κομμάτι μεγάλος, λέω εφεξής να χρησιμοποιώ τη λέξη τράχηλος). Το πασίγνωστο στα πέρατα της Οικουμένης «του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει» δηλώνει ακριβώς το κατασκευαστικό λάθος του οποίου αποτελούμε θύματα!
Εδώ βέβαια, υπεισέρχεται μια παρανόηση, αφού αρκετοί πιστεύουν ότι η ευαισθησία του τραχήλου μας έχει να κάνει με ξενόφερτους ζυγούς. Αυτό, όμως, είναι λάθος και έχει αποδειχτεί ιστορικά και μάλιστα επανειλημμένα. Ως λαός έχουμε αποδείξει ότι τέτοιους υπομένουμε και κάποτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κάτι Ρωμαίοι, κάτι Γερμανοί, κάτι Τούρκοι (αυτοί μάλιστα το παράκαναν) είναι ζωντανή απόδειξη των τραχηλικών αντοχών μας σε τέτοιους ζυγούς. Όλοι αυτοί πέρασαν από πάνω μας χωρίς να μας προκαλέσουν ούτε ένα τόσο δα αυχενικό.
Η ευαισθησία μας έχει να κάνει αποκλειστικά με εσωτερικούς ζυγούς κι εκεί βρίσκεται η αιτία της κατάστασής μας. Οι Έλληνες, δηλαδή ο τράχηλός τους, δεν ανέχονται ζυγούς ή ό,τι θεωρούν ως τέτοιο που προέρχονται από ομοεθνείς τους. Έτσι, αντί να αισθανόμαστε και να λειτουργούμε ως ενιαίο σύνολο, εμείς λειτουργούμε διασπασμένοι σε ομάδες με διαφορετικά συμφέροντα. Κάθε ομάδα θεωρεί ότι οι ενέργειες και τα συμφέροντα όλων των άλλων στρέφονται σε βάρος της, οπότε και η ίδια λειτουργεί με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Δηλαδή εχθρικά προς τις υπόλοιπες. Κάθε ομάδα τα θέλει όλα δικά της κι ας μην της αξίζουν και τα διεκδικεί με κάθε τρόπο.
Εννοείται ότι ο σεβασμός δεν έχει την παραμικρή θέση στις καθημερινές δράσεις. Η κάθε πλευρά διεκδικεί ως αποκλειστικό προνόμιο το χαρακτηρισμό του πατριώτη και αντιμετωπίζει τις άλλες ως βάρος και άρα ζυγό για την ίδια και το έθνος. Το να κλείνει κάποιος τους δρόμους, τα λιμάνια, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα νοσοκομεία θεωρείται εθνικά αποδεκτή και μεγαλειώδης αντίδραση. Τα μέλη της ομάδας που κινητοποιείται με παρόμοιους τρόπους αυτοβαφτίζονται πατριώτες που εμποδίζουν κάποιου είδους εθνικό ξεπούλημα. Τα προβλήματα που προκαλούν στα μέλη των άλλων ομάδων αποτελούν λεπτομέρειες που δεν αξίζει να λαμβάνονται υπόψη.
Όλα αυτά βέβαια, δεν είναι παρά ψευτοτσαμπουκάδες και σε καμιά περίπτωση δε δείχνουν λεβεντιά και φιλότιμο. Βρίσκουν έκφραση σε μια κοινωνία που πλέει σε πελάγη λαϊκισμού, που αγνοεί την έννοια της ευθύνης, που δε θέλει να ακούει για προσπάθεια, ρίσκο και κυρίως σεβασμό σε αρχές διασφάλισης της αρμονικής συνύπαρξης, της τάξης, της κοινής προσπάθειας για κοινούς στόχους. Όλα αυτά είναι γελοίες εκφράσεις μιας κοινωνίας που θεώρησε την παγκοσμιοποίηση και τους θεσμούς της ως ευκαιρία να τη βγάλει καθαρή στις πλάτες των άλλων. Έλα που οι άλλοι σε αυτή την περίπτωση (οι ηττημένοι και οι δευτεράτζες που λέγαμε) έπαψαν να μασάνε κουτόχορτο και τώρα μας ζητούν τα ρέστα. Κι αν κάποιοι (μάλλον όλοι) δεν αντιληφτούμε ότι δε θα κερδίσουμε το παραμικρό πλέον όσους δρόμους κι αν κλείσουμε, μένει να πάρουμε μια κοινή απόφαση και να κλείσουμε ολόκληρη τη χώρα περιμένοντας τους ξένους ζυγούς (ΕΕ, ΔΝΤ, κερδοσκόπους) που ήδη ετοιμάζουν επέλαση. Αυτούς έχει αποδειχτεί ότι τους υπομένουμε άλλωστε!