Κυριακή 27 Ιανουαρίου 2013

«Το τέλος της εφηβείας»

Οι λαοί είναι όπως οι άνθρωποι. Ο βίος τους χαρακτηρίζεται από φάσεις. Η παιδική, η εφηβική, η φάση της ωριμότητας με τα καλά και τα κακά της η καθεμιά προσδιορίζουν όχι μόνο την ανθρώπινη αλλά και την πορεία των λαών. Παρακολουθώντας όσα διαδραματίζονται γύρω μας, έχω την αίσθηση ότι μάλλον, ως λαός, ήρθε η ώρα να μεγαλώσουμε και πιθανώς να ωριμάσουμε! Αν κανείς αφήσει κατά μέρος την γκρίνια, μπορεί να διακρίνει όλα εκείνα τα στοιχεία που δείχνουν ότι εγκαταλείπουμε μια μακροχρόνια εφηβεία και οδηγούμαστε στην ενηλικίωση με ό,τι επώδυνο αλλά και θετικό(;) σημαίνει αυτό. 
Ούτε μάντης ούτε φωστήρας της αναλυτικής σκέψης χρειάζεται να είναι κανείς, για να καταλάβει ότι αυτό συμβαίνει στους Έλληνες. Κάτι αφήνουμε πίσω μας, κάτι ξεριζώνεται βίαια και κάτι άλλο εμφανίζεται μπροστά μας. Αρνούμαστε να εγκαταλείψουμε την ευκολία του δεδομένου, δεν είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε το καινούριο. Νομοτελειακά, όμως, δεν μπορούμε να αποφύγουμε το ραντεβού μας με αυτό. Και ή θα προσαρμοστούμε και θα πετύχουμε ή θα το υποτιμήσουμε και θα αποτύχουμε. Νιώθουμε ό,τι ακριβώς και ο νέος στο τέλος της εφηβείας. Σύγχυση. Ούτε αυτός ούτε οι άλλοι γνωρίζουν τι ακριβώς είναι. Είναι το παιδί που αρνείται να εγκαταλείψει. Είναι ο ενήλικος που πρέπει να αναλάβει ευθύνες. Ένα πράγμα μεσοβέζικο, αχταρμάς αλληλοσυγκρουόμενων σκέψεων και συναισθημάτων. Αυτά τα δυο, παιδικότητα και ενηλικίωση, παλεύουν και ανταγωνίζονται σκληρά για την επικράτηση στο πεδίο της εφηβείας. Ρημαδιό, εκνευρισμός, παραλήρημα, τάσεις αυτοκαταστροφής, φυγής, αυτοκτονίας, αναίτιες εντάσεις, αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές, ωριμότητα και ανωριμότητα, ξέγνοιαστο παιχνίδι αλλά και επίπονες προσπάθειες εντοπισμού ταυτότητας. Συνεχείς αναταράξεις, πισωγυρίσματα και βήματα εμπρός εναλλάσσονται. 
Με δεδομένη, όμως, κατάληξη. Βίαιη και δεδομένη. Εκεί που ξεριζώνονται τα γνωρίσματα του παιδιού, δημιουργείται εύφορο έδαφος για την άνθηση των χαρακτηριστικών του «μεγάλου». Όσα πράτταμε θύμιζαν εφηβική συμπεριφορά. Η ανεμελιά, η χωρίς κόπο καλοπέραση, η αίσθηση ότι θα μας δίνονται συνεχώς ευκαιρίες, η προσπάθεια να ξεφύγουμε από την επιτήρηση για να κάνουμε τα δικά μας, δε θυμίζουν εφηβικές τρέλες; Για μια παρατεταμένη περίοδο αυτό κάναμε. Ήταν η εφηβεία μας. Σπαταλούσαμε λεφτά άλλων σε κάθε είδους ανοησία χωρίς να δίνουμε λόγο. Διασκεδάζαμε μέχρι τελικής πτώσεως χωρίς να σκεφτόμαστε ότι την επομένη μας περίμενε δουλειά(;). Αδιαφορούσαμε για τις παρατυπίες των άλλων, γιατί όλοι κάναμε τις αταξίες μας, μικρές ή μεγάλες. Επιδιώκαμε μια ζωή βουτηγμένη στη χλιδή, όπως στη monopoly. Η τράπεζα πάντα μας δάνειζε όσα χρειαζόμασταν, χωρίς να κινδυνεύουμε σε περίπτωση πτώχευσης. Το παιχνίδι, έτσι κι αλλιώς, κάποια στιγμή ξανάρχιζε και όλοι είχαμε πάλι θέση σ’ αυτό. 
Η ενηλικίωση, όμως, έφτασε. Τα στοιχεία της εφηβείας δίνουν τη θέση τους στον προγραμματισμό, στην ανάληψη ευθυνών, στον καθημερινό μόχθο για την επιτυχία ή απλώς για την επιβίωση. Κάποιοι ήδη έχουν προχωρήσει εκεί, γιατί απλώς το περίμεναν. Φυσική εξέλιξη. Και όπως στην εφηβεία, συμβαίνει κάτι ακόμα. Αλλάζουμε πρότυπα. Όπως οι έφηβοι, μόλις ενηλικιώνονται, ξεχνούν από τη μια στιγμή στην άλλη όσους πριν θαύμαζαν –αναίτια αντιδραστικούς, απροσάρμοστους, ανεύθυνους που το διατυμπανίζουν, εκείνους που δρουν στα άκρα χωρίς νόημα. Ο καθένας τραβάει το δρόμο του. Ο ψευτοτσαμπουκάς μένει πίσω, γραφική φιγούρα, ξεχασμένος, ηττημένος από τη «φυσική τάξη» που επιτάσσει την εξέλιξη. Εδώ ακριβώς βρισκόμαστε ως λαός. Έτοιμοι να αμφισβητήσουμε τον ψευτόμαγκα του «ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» ενώ κι ο ίδιος το αγνοεί, το «χωριάτη» που παρκάρει όπου του καπνίσει, τον κουτοπόνηρο τεμπέλη που εξυμνεί τη στασιμότητα, γιατί η πρόοδος απαιτεί κόπο. Ήδη αρκετοί αμφισβητούν το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της ψευτογκλαμουριάς, του κάλπικου ψευτοαναρχισμού της κραυγαλέας μετριότητας, της χωρίς πρόταση ψευτοαριστεράς, της αρπαχτής, της αβάσταχτης κενότητας σκέψεων, λόγων και προτάσεων αναζητώντας πλέον τη ρεαλιστική πρόταση, την ηρεμία των επιχειρημάτων που πηγάζει από την ωριμότητα. 
Βέβαια, δεν ωριμάζουμε όλοι ταυτόχρονα. Άλλωστε δε θα τα καταφέρουμε εξίσου. Ούτε όλοι οι έφηβοι τα καταφέρνουν. Εξαρτάται από τις «επενδύσεις» που ο καθένας έκανε ως… έφηβος. Ο καθένας διαθέτει διαφορετικά αντανακλαστικά και εφόδια. Πολλοί ακόμα αρνούνται να πιστέψουν ότι η εφηβεία μας τελείωσε. Επώδυνη, ανώφελη και άρα ηλίθια αναμονή. Γραπώνονται από την ουτοπία της εφηβείας, γιατί ο ρεαλισμός της ενηλικίωσης είναι γεμάτος δυσβάσταχτες ευθύνες. Είναι τα θύματα του πολιτικού λαϊκισμού -δεξιού ή αριστερού- που θολώνει τη σκέψη τους, που τους ταΐζει με παραμύθια, που τους υπόσχεται αιώνια εφηβεία και ανεμελιά. Ναι, αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι την εφηβεία ακολουθεί η ενηλικίωση. Το κάνει πάντα! Η εφηβεία τέλειωσε. Ας φερθούμε ως ενήλικες. Κι αυτοί πέρα από το να ονειρεύονται, καλούνται και να υλοποιούν. Πέρα από το να απαιτούν, πρέπει και να προσφέρουν.

Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2013

Χαμένες βεβαιότητες (iv. Αυλαία)


iv. Αυλαία
Ο κύριος μπαίνει στο γραφείο για να εξοφλήσει τα δίδακτρα του παιδιού του. Είναι χαμογελαστός και ευγενής, δείχνει εξαιρετικά ήρεμος. Η εντύπωση που μου προκαλεί μετατρέπεται σε απορία ως προς το... ασυμβίβαστο της κατάστασης. Μου εξηγεί με απόλυτη φυσικότητα: «Φέτος το καλοκαίρι δεν πήγαμε διακοπές. Περιοριστήκαμε σε κάποιες σποραδικές εκδρομές. Αποφύγαμε έξοδα τριών - τεσσάρων χιλιάδων ευρώ. Είναι τα δίδακτρα για το φροντιστήριο του παιδιού αλλά και για κάποιες άλλες σημαντικές ανάγκες». Ο κύριος, ως γονιός, έκανε το απολύτως λογικό. Ό,τι θα έκανε οποιοσδήποτε κουβαλάει έστω κι ένα δράμι μυαλού. Κέρδισε το σεβασμό και την εμπιστοσύνη του παιδιού του, τη δική μου εκτίμηση και κυρίως την αυτοεκτίμηση και αξιοπρέπειά του.
Αρκετοί άνθρωποι κατάφεραν γρήγορα να προσαρμοστούν στα δεδομένα της κρίσης. Κατάλαβαν, προγραμμάτισαν, είναι συνεπείς και ήρεμοι. Αυτοί αποτελούν ωραία πρότυπα για τους νέους, οι οποίοι -ίσως άδικο μεν, δεδομένο δε- θα κληθούν να ζήσουν στη συγκεκριμένη πραγματικότητα. Και βέβαια, να την αλλάξουν. Βασικό εργαλείο στην προσπάθειά τους, η αμφισβήτηση. Η κατανόηση και αποδοχή της ιδέας ότι οι μεγαλύτεροι δεν είναι πάντα(;) και σοφότεροι, είναι προϋπόθεση για την απελευθέρωση της νέας γενιάς και της διεκδίκησης από μέρους της πρωταγωνιστικού ρόλου.
Η πραγματικότητα τροφοδοτεί τους νέους, ώστε να καταλάβουν ότι οι φορείς του συντηρητισμού δεν αποτελούν αυθεντίες. Πολύ πιο συχνά αποτελούν ένα μεγαλειώδες... λάθος. Λάθος εξέλιξης, λάθος διαπαιδαγώγησης, λάθος σε όλα τους και μάλιστα τραγικό. Για την ανέχεια, τα μεγάλα χρέη -ατομικά και εθνικά, την ανεργία, τη στασιμότητα, τη μιζέρια που ζούμε ευθύνονται οι επιλογές των μεγαλυτέρων. Και οι νέοι πρέπει να κατανοήσουν ότι πρόκειται για τελείως βλαμμένες, ηλίθιες και τελικά λαθεμένες επιλογές. Και ποιος παίρνει τελείως βλαμμένες, ηλίθιες και τελικά λαθεμένες αποφάσεις; Μα φυσικά ο βλαμμένος, ηλίθιος και γεμάτος άγνοια γονιός, πολιτικός, επιχειρηματίας και πάει λέγοντας. Η αμφισβήτηση, από τους νέους, ανθρώπων με τέτοια χαρακτηριστικά θεωρώ ότι είναι εύκολη υπόθεση, λογική και κυρίως αναγκαία. 
Ο γονιός που προτίμησε να δανειστεί για να αγοράσει το σπίτι, που σπατάλησε για τις θερινές διακοπές, που χρεώθηκε για να κυκλοφορεί με το αυτοκίνητο των -δικών του κι όχι των παιδιών του- ονείρων υποθηκεύοντας το μέλλον των παιδιών του είναι εξ ορισμού ανόητος, απόλυτα ανεύθυνος και εξαιρετικά επικίνδυνος γονιός. Εξαιτίας των ηλίθιων και ματαιόδοξων επιλογών του, αδυνατεί να στηρίξει την προετοιμασία ή τις σπουδές των παιδιών του, τα έχει εγκλωβίσει, περιορίζοντας το εύρος των επιλογών τους. Αυτός έχει αποτύχει ως γονιός. Η αμφισβήτησή του είναι ιερή υποχρέωση των παιδιών, για να γίνουν καλύτερά του. 
Το ίδιο πρέπει να γίνει και με τους πρωτεργάτες της πολυεπίπεδης κρίσης που ζούμε. Τους πολιτικούς. Κάποιες δεκαετίες πριν τα ελλείμματα αντιμετωπίζονταν με αύξηση των φόρων για κάποια περίοδο. Οι περισσότεροι -μισθωτοί, συνταξιούχοι, ελεύθεροι επαγγελματίες- είχαν απόθεμα και μπορούσαν να στηρίξουν την επιλογή. Σήμερα η συγκεκριμένη μέθοδος απλώς δε λειτουργεί και το δείχνει. Οι «αυθεντίες» που μας εξουσιάζουν σκέφτηκαν(;) ότι η αύξηση των φόρων θα έλυνε για μια ακόμα φορά το πρόβλημα. Αύξησαν τα τέλη κυκλοφορίας, τους φόρους στα τσιγάρα, στα ποτά, στο πετρέλαιο, στο υγραέριο και... σε όλα. Τζίφος! Κάποιοι (πολλοί κάποιοι) απλώς απόσυραν τα αυτοκίνητά τους από την κυκλοφορία, έκοψαν ή ελάττωσαν τσιγάρο και διασκέδαση ενώ στράφηκαν σε εναλλακτικούς τρόπους θέρμανσης περιορίζοντας την κατανάλωση πετρελαίου αλλά και τα αναμενόμενα έσοδα που περίμεναν οι οικονομικές αυθεντίες που μας διοικούν. Οι συγκεκριμένοι έχουν αποτύχει ως πολιτικοί. Η αμφισβήτησή τους αποτελεί στοίχημα για τους νέους, ώστε να γίνουν καλύτεροί τους στο μέλλον. 
Τα παραδείγματα πολλά. Οι αφορμές αμφισβήτησης ατελείωτες. Ο επιχειρηματίας που συνεχίζει να πουλάει σε υψηλές τιμές πιστεύοντας ότι «μπόρα είναι, θα περάσει», βλέπει τα κέρδη του να συρρικνώνονται αλλά δε βλέπει την καταστροφή του να πλησιάζει. Ο μαγαζάτορας που μάταια περίμενε πελάτες για τα χριστουγεννιάτικα ψώνια, χωρίς να έχει δημιουργήσει χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Ο ιδιοκτήτης που δε ρίχνει το ενοίκιο αλλά προτιμάει να κρατάει το σπίτι, το γραφείο, το κατάστημα ανοίκιαστο για μήνες. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί που παρακολουθούν απαρηγόρητοι αλλά ουσιαστικά αμέτοχοι την ΕΕ να παραπαίει σε έναν ωκεανό εθνικισμών. Όλοι αυτοί δηλώνουν ξεκάθαρα ότι είναι απροσάρμοστοι. Δεν αντιλήφθηκαν όσα ήρθαν και φυσικά αδυνατούν να αντιληφθούν όσα ακολουθούν. 
Αρκετοί νέοι θα μπορούσαν να διαχειριστούν τις καταστάσεις πολύ καλύτερα, πιο ώριμα, γιατί είναι απαλλαγμένοι από σχήματα ξεπερασμένα. Είναι ικανοί για τις αναγκαίες αλλαγές, είναι ικανοί να ενταχθούν και να επιβιώσουν στον καινούριο κόσμο και μπορούν να τον οδηγήσουν σε τροχιά ανάπτυξης. Μένει να αμφισβητήσουν το αρρωστημένο, ηλίθιο, ανίκανο πια και βλαμμένο παλιό. Μια αυλαία πέφτει και οδηγεί σε αφανισμό τους παλιούς πρωταγωνιστές. Την ίδια στιγμή μια καινούρια ανοίγει και περιμένουμε με πολλή ελπίδα τα νέα πρόσωπα που θα κυριαρχήσουν. Οι υποψήφιοι ας περάσουν χωρίς χρονοτριβή!