Σάββατο 28 Μαΐου 2016

Για τα Μνημόνια φταίνε οι... Πανελλαδικές

Οι Πανελλαδικές πλησιάζουν στο τέλος τους. Η περίοδος, λοιπόν, προσφερόταν για μια καλή επανάληψη λαϊκιστικών συνθημάτων με αντικείμενο τις εξετάσεις. Φυσιολογική επιλογή και αντίδραση μιας κοινωνίας που απεχθάνεται κάθε μορφή αξιολόγησης και αξιοκρατίας. Ακούσαμε πάλι ότι «οι Πανελλαδικές ευθύνονται για τη μεγαλειώδη άγνοια της νέας γενιάς, για την έλλειψη κριτικής σκέψης, για το διαζύγιό της με την πραγματικότητα και την αυτογνωσία, για την αδυναμία της να χειριστεί την ελληνική γλώσσα, για την πλήρη απαξίωση της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών, για το άγχος των παιδιών...». Άρα οι Πανελλαδικές, ως υπεύθυνες για όλα τα δεινά του ελληνισμού τα τελευταία διακόσια χρόνια, πρέπει να... καταργηθούν. 

Αν αφήναμε στην άκρη τις ανόητες και βαρετά επαναλαμβανόμενες κραυγές, θα μπορούσαμε να δούμε τα δεδομένα λίγο πιο καθαρά. Είναι γεγονός ότι η πλειονότητα των μαθητών αρχίζει να σκέφτεται τις Πανελλαδικές και κυρίως να ασχολείται ουσιαστικά με τις απαιτήσεις τους στη Γ΄ Λυκείου. Μια μικρή μερίδα παιδιών το κάνει από τη Β΄ Λυκείου. Και, τέλος, εξαιρέσεις μαθητών σκέφτονται σοβαρά τις εξετάσεις από την Α΄ Λυκείου. Ένα το κρατούμενο. 

Τώρα, υπάρχει άνθρωπος που πιστεύει ότι η κριτική σκέψη καλλιεργείται στα δεκαεφτά; Υπάρχει σκεπτόμενο ον στο σύμπαν ολάκερο που θεωρεί ότι η γνώση που καλείται να αποκομίσει ο μαθητής είναι σωρευμένη αποκλειστικά στην τελευταία τάξη του Λυκείου; Μήπως υπάρχει κάποιος να ισχυριστεί ότι η αυτογνωσία αλλά και η επαφή με τις εξελίξεις είναι διαδικασίες διάρκειας ενός έτους και μάλιστα εκείνου της Γ΄ Λυκείου; Αν υφίσταται τέτοιο ον, να το κάνουμε σύμβουλο στρατηγικού σχεδιασμού της Κυβέρνησης... Τα κρατούμενα μόλις έγιναν δύο. 

Εδώ, όμως, γεννιούνται ερωτήματα για το ρόλο του σχολείου κατά το διάστημα που προηγείται της Γ΄, άντε και της Β΄ Λυκείου. Τα παιδιά έχουν ήδη περάσει δύο ή και περισσότερα χρόνια σε παιδικούς σταθμούς και Νηπιαγωγεία, έξι στο Δημοτικό, τρία στο Γυμνάσιο και ένα ή (πολύ συχνά) δύο χρόνια στο Λύκειο. Πάρα πολλά χρόνια! 

Τι συνέβη, λοιπόν, όλα αυτά τα χρόνια; Δε θα έπρεπε στο μεγάλο αυτό διάστημα το παιδάκι να είχε κάνει σημαντικά νοητικά βήματα με τη βοήθεια του σχολείου και της οικογένειάς του; Δε θα έπρεπε να έχει μάθει να σκέφτεται, να αποκωδικοποιεί, να διαβάζει, να μαθαίνει, να μιλάει και να γράφει σωστά και, με απλά λόγια, να κατανοεί το περιβάλλον του; Με βεβαιότητα ΚΑΙ θα έπρεπε ΚΑΙ προλάβαινε να το κάνει. Ναι αλλά η πλειονότητα των παιδιών ελάχιστα από αυτά καταφέρνει. Πολλοί μαθητές φτάνουν στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου αδυνατώντας να σκεφτούν, να αποκωδικοποιήσουν ακόμη και απλά νοήματα, να διαβάσουν, να συγκεντρώνονται, να μαθαίνουν. Θα αποδειχτεί και φέτος, από τα αποτελέσματα των μαθητών απέναντι στα απλοϊκά θέματα των Πανελλαδικών. Τα περισσότερα παιδιά αγνοούν ακόμη και τον εαυτό τους. Αγνοούν τα όρια, τις δυνατότητές τους, τις ανάγκες τους, τις δεξιότητές τους, τις αδυναμίες τους. Τι έγινε στο σχολείο όλα αυτά τα χρόνια; Το συμπέρασμα είναι μπροστά μας. 

Για όλα αυτά μπορεί να φταίνε οι Πανελλαδικές; Δηλαδή, έχετε συναντήσει πολλά παιδάκια στο Νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο ή και στα πρώτα χρόνια του Λυκείου να σκέφτονται τις επερχόμενες εξετάσεις; Είναι οι Πανελλαδικές που εμποδίζουν την εξέλιξή τους, την απόκτηση κριτικής σκέψης και γνώσεων από αυτά στα πέντε, έξι, εφτά..., δεκαέξι χρόνια τους; Το παιδάκι που αδυνατεί να τοποθετήσει έστω και τρεις λέξεις σε λογική σειρά το έπαθε, επειδή στα πέντε του έχει ήδη αρχίσει να «αγχώνεται» για τις Πανελλαδικές; Αδυνατώ ακόμη και να διανοηθώ κάτι τέτοιο. Οπότε μάλλον άλλα και άλλοι φταίνε. Σίγουρα όχι οι Πανελλαδικές. 

Αντίθετα, για τους περισσότερους μαθητές, οι Πανελλαδικές είναι μια πρώτη ουσιαστική δοκιμασία. Όμως, φαντάζουν ως δυστοπία απέναντι στην ουτοπική εικόνα που καλλιεργεί το σχολείο με τους μεγάλους βαθμούς, τους οποίους και χαρίζει απλόχερα. Είναι το πρώτο κίνητρο για προσπάθεια, για οργάνωση και τελικά για αυτογνωσία. Εκεί -πολύ αργά κατά τη γνώμη μου- οι περισσότεροι αποκτούν μια πρώτη ιδέα για το ποιοι είναι και μέχρι πού πραγματικά μπορούν να φτάσουν. Πιστεύει κανείς ότι το τέλος της εφηβείας είναι νωρίς για την απόκτηση μιας τέτοιας συνείδησης; Και αυτό μάλιστα, όταν στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση; 

Για κάποιους μαθητές είναι μια αγχώδης κατάσταση. Κυρίως, όμως, είναι για τους γονείς και τα απωθημένα τους. Αλλά κι αυτό μπορεί να θεωρηθεί παράλογο; Δηλαδή, σε ποια ηλικία πρέπει το παιδί να έρθει σε επαφή με την πραγματικότητα; Μήπως λίγο πριν το θάνατό του; Πότε θα μάθει να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις τιθασεύοντας το άγχος του;

Κι εδώ βέβαια, υπάρχουν ενστάσεις. Προσωπικά δεν βιώνω τραγικές καταστάσεις με μαθητές που έχουν κοπιάσει. Άγχος έχουν εκείνοι που ξαφνικά ξυπνούν από το λήθαργό τους, λίγο πριν τις εξετάσεις. Οι συγκεκριμένοι αναγκάζονται να συνειδητοποιήσουν τα κενά και το επίπεδό τους, όταν είναι πια πολύ αργά. Συνειδητοποιούν τότε ότι δεν προσπάθησαν αρκετά, ώστε να πετύχουν αυτό που ονειρεύονται. Αλλά έτσι είναι τα όνειρα. Τα βλέπεις όταν κοιμάσαι, οπότε από το κρεβάτι δε γίνονται και πολλά. Φταίνε, λοιπόν, και γι αυτό οι Πανελλαδικές; Μάλλον όχι. Αυτές τελικά μπορεί να φταίνε αποκλειστικά για τα Μνημόνια. 
Ή τουλάχιστον κάτι τέτοιο θα μας βόλευε όλους...


Παρασκευή 20 Μαΐου 2016

Πολιτική, ο μεγάλος ύπνος

Πολιτική, ο μεγάλος ύπνος! 
 -Τα υλικά για την ανακαίνιση υπάρχουν, μας λείπουν, όμως, οι τεχνίτες-


Εγχειρίδιο Επιβίωσης, σελ. 216-223

Ο προσδιορισμός των γνωρισμάτων του ιδανικού πολίτη ήταν το ζητούμενο του θέματος που γνώριζα εξαρχής ότι θα μου προκαλούσε ναυτία, ανατριχίλα, αλλεργία και ίσως, για μια ακόμη φορά, εντονότατες ημικρανίες! Κάθε φορά που καλούμαι να μπω στην αίθουσα διδασκαλίας με σκοπό την προσέγγιση θέματος με καθαρά πολιτικό περιεχόμενο, νιώθω παρόμοια οργανικά συμπτώματα, η ηρεμία μου πάει περίπατο και ο συναισθηματικός κόσμος μου γίνεται θρύψαλα! Όλα αυτά δε σχετίζονται καθόλου με τα προσωπικά κριτήριά μου αλλά με τις κοινωνικές συνθήκες και τη στάση των μαθητών απέναντι σ’ έναν χώρο που τις τελευταίες δεκαετίες κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας αδυνατώντας να εντοπίσει και να δικαιολογήσει το λόγο ύπαρξής του!

Για μια ακόμη φορά οι φόβοι μου είχαν αρχίσει να επιβεβαιώνονται με τον πιο «αποτρόπαιο» και απόλυτο τρόπο με τα παιδιά να δίνουν ρεσιτάλ άρνησης απέναντι σε κάτι που, όπως ισχυρίζονταν, τους προκαλούσε ανία και δεν τους ενδιέφερε στο παραμικρό.
Δυο λύσεις σκέφτομαι σ’ αυτές τις περιπτώσεις: ή τελειώνω το μάθημα με συνοπτικές διαδικασίες και τυπικό τρόπο, οπότε βρίσκω την υγειά μου ή προσπαθώ να τους αποδείξω ότι κάτι σημαντικό τους διαφεύγει και γίνομαι ράκος! 
Η ποιότητα του συγκεκριμένου τμήματος μού άφηνε αρκετές ελπίδες, ώστε να δοκιμάσω το δεύτερο και το παιχνίδι ξεκίνησε με έναν καταιγισμό ερωτήσεων από μέρους μου και γρήγορων απαντήσεων από την πλευρά τους. 

-Πόσο ευχαριστημένοι είστε από το εκπαιδευτικό σύστημα; 
-Καθόλου, μας καταπιέζει χωρίς λόγο! 
-Είστε ικανοποιημένοι με την οικονομική κατάσταση της χώρας μας; 
-Οικονομία;;; Ασυγκράτητα γέλια!!! 
-Νιώθετε έτοιμοι να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και το διεθνή ανταγωνισμό; 
-Σίγουρα όχι! Τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση, αλήθεια; 
-Ποια η άποψή σας για τη δημόσια περίθαλψη; 
-Βρίσκεται σε τραγική κατάσταση! Μάθαμε ότι οι παππούδες δυο μαθητών είχαν αφήσει την τελευταία πνοή τους σε ράντζο στο διάδρομο κάποιου νοσοκομείου! 
-Τι αισθάνεστε όταν σκέφτεστε την επιστημονική και καλλιτεχνική πραγματικότητα στην Ελλάδα; 
-Ότι είμαστε ο «Μεσαίωνας» του αναπτυγμένου κόσμου! 
-Ποιο είναι το μεγαλύτερο και πιο άμεσο άγχος σας; 
-Η αποκατάστασή μας και ο κίνδυνος της ανεργίας! 
-Από τι είστε, τελικά, ευχαριστημένοι; -…! 

Η σιωπή τους προς απάντησή μου αλλά -το ομολογώ- και προς απόλυτη ικανοποίησή μου! Το κόλπο είχε πιάσει! Είχα τον τελευταίο λόγο και δε θα άφηνα την ευκαιρία να πάει χαμένη σε καμιά περίπτωση! Ήταν η στιγμή του τελικού «χτυπήματος»! 

-Ποιος, πιστεύετε, ότι έχει τη βασική ευθύνη για την εκπαίδευση, την οικονομία, την επιστημονική έρευνα, τον πολιτισμό, την υγεία, την προοπτική μιας χώρας; 
-…Οι πολιτικοί και η πολιτική! […] 

Δεν τελειώσαμε το θέμα την ίδια μέρα. Χρειάστηκε ένα ακόμη μάθημα αλλά ορισμένοι εκείνη τη μέρα ανακάλυψαν ότι η πολιτική τους ενδιαφέρει και μάλιστα με το παραπάνω. Κάποιοι άλλοι συνειδητοποίησαν ότι η διαφθορά, τα σκάνδαλα, η μετριότητα, ο λαϊκισμός, η εξαθλίωση της πολιτικής ζωής είναι αποτέλεσμα και της δικής τους αδιαφορίας!

Με πολύ απλά λόγια, είτε μας αρέσει είτε όχι, τα πάντα γύρω μας είναι πολιτική κι αυτό δεν είναι καθόλου σχήμα λόγου αλλά μια πραγματικότητα. Η οικονομία, το εκπαιδευτικό σύστημα, η περίθαλψη, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τα ερευνητικά κέντρα, ο ρυθμός των επενδύσεων, η κατάσταση στις δημόσιες υπηρεσίες, η ποιότητα των νόμων, ο βαθμός ελευθερίας, ο πολιτισμός, οι σχέσεις μας με τους άλλους λαούς είναι ορισμένα μόνο από τα στοιχεία που συνθέτουν ή επηρεάζουν την καθημερινότητά μας και εξαρτώνται από την πολιτική πραγματικότητα που επικρατεί.

Βέβαια, και εδώ η διαπαιδαγώγηση έχει τελείως αποτύχει οδηγώντας τα παιδιά σε λαθεμένα συμπεράσματα και σε αδιέξοδα αφήνοντάς τα ουσιαστικά έξω από μια σημαντική δραστηριότητα. Η άποψη αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτη, αφού ακόμη και τα παιδιά εκείνα που εκφράζουν συμπάθεια προς ένα κόμμα δεν το κάνουν διαθέτοντας ιδεολογική κριτήριο αλλά εξαιτίας επιρροών που έχουν δεχτεί από τους γονείς, κυρίως, ή με δεδομένα τελείως επιφανειακά! Η κρίση τους(;;;) είναι στηριγμένη σε προκαταλήψεις κι όχι σε ενημέρωση και προβληματισμό πάνω σε ιδεολογικές βάσεις και προτεινόμενες πολιτικές. Η διαδικασία δεν πρέπει να ονομάζεται πλέον «πολιτικοποίηση» αλλά «δουλοποίηση», αφού οι διαφορές των υπηκόων του Μεσαίωνα με τους σημερινούς δεν είναι και πολύ μεγάλες!

Η αλήθεια είναι ότι από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και μετά η πολιτική έπαψε να είναι μια συναρπαστική διαδικασία, όπως υπήρξε στο παρελθόν. Η πτώση του τείχους στο Βερολίνο σήμανε και την πτώση του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου. Η μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ καπιταλισμού και υπαρκτού σοσιαλισμού μας άφησε χρόνους και καιρούς. Όπως συνέβη και σε πολλούς άλλους χώρους, η πολιτική «πιάστηκε στον ύπνο»! Βρέθηκε απροετοίμαστη αδυνατώντας να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της νέας εποχής και να αντιπαρατάξει δυναμικές ιδεολογίες και προτάσεις για τον κόσμο που ανέτειλε μετά τα συνταρακτικά γεγονότα που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Κι εκεί που τα πάντα είχαν καταφέρει να προσαρμοστούν στην κατάσταση που είχε εδραιωθεί για περίπου μισό αιώνα, συγκλονιστικές ανατροπές έκαναν την εμφάνισή τους καταρρίπτοντας καθετί δεδομένο και στο χώρο αυτό. Μια πολιτική προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα του εθνικού κράτους, του ψυχροπολεμικού κλίματος μεταξύ Ανατολής και Δύσης και των σχετικά αργών εξελίξεων, έπρεπε ξαφνικά να αντιμετωπίσει ένα τελείως διαφορετικό σκηνικό και να αναλάβει έναν τελείως διαφορετικό ρόλο.

Κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πτώση του τείχους του Βερολίνου, λήξη του Ψυχρού Πολέμου και αφανισμός των πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και ιδεολογικών συνόρων ήταν στοιχεία που σηματοδότησαν και συσσώρευσαν, σε μικρό χρονικό διάστημα, ένα δυσβάστακτο όγκο μεταβολών! Η πολιτική δομή του κόσμου μας ανατράπηκε σε τέτοιο βαθμό και με τέτοιους ρυθμούς που κατέστησε οτιδήποτε παραδοσιακό στο χώρο της πολιτικής σχεδόν άχρηστο. Παραδοσιακές ιδεολογίες, σχέσεις, σχεδιασμοί και οργάνωση που είχαν στηρίξει και χαρακτηρίσει τη ροή των πραγμάτων, τέθηκαν στο περιθώριο προκαλώντας ένα τεράστιο κενό, το οποίο ακόμη και σήμερα δεν έχει καλυφθεί.

Ένας ολόκληρος ιδεολογικός χώρος, αυτός της Αριστεράς, βρέθηκε χωρίς όραμα και ερείσματα λόγω της διάψευσης που επήλθε από την ανάδειξη των προβλημάτων που στην πραγματικότητα αντιμετώπιζαν οι λαοί του ανατολικού μπλοκ. Τα κόμματα της Αριστεράς που με πάθος στήριζαν το όραμα και τον παράδεισο της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας ταυτίζοντάς την με το καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης έχασαν, από τη μια στιγμή στην άλλη, τα επιχειρήματα και ουσιαστικά τη δυνατότητα να αρθρώσουν ρεαλιστικό και σύγχρονο πολιτικό λόγο. Όσα συνέχισαν να το κάνουν με τον παραδοσιακό τρόπο, θεωρήθηκαν γραφικά και η δύναμή τους συρρικνώθηκε!

Κατά περίεργο τρόπο, όμως, συνέβη κάτι ακόμη πιο παράδοξο, αφού και η άλλη πλευρά, η έκφραση της Δεξιάς πολιτικής και της καπιταλιστικής πρότασης, βρέθηκε τελείως απροετοίμαστη αδυνατώντας να αξιοποιήσει τη νίκη της απέναντι στο αντίπαλο δέος. Η αλαζονεία και η απολυτότητα οδήγησαν σε τραγικές παραλείψεις ακόμη και σε βασικά θέματα, με αποτέλεσμα την πρόκληση μαζικών, συχνά, αντιδράσεων. Η χωρίς μέτρο και προγραμματισμό επιβολή αντιλήψεων και μεθόδων που εξέφρασαν τον καπιταλισμό δεν έφεραν την επιθυμητή ανάπτυξη ενώ αντίθετα προκάλεσαν προβλήματα διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, καταστρέφοντας το περιβάλλον, επιτείνοντας την αδικία και, σε αρκετές περιπτώσεις, καταπατώντας το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λιγότερο αναπτυγμένων λαών. Με την αίσθηση της απόλυτης υπεροχής και κυριαρχίας οι κοινωνίες της Δύσης έχασαν το δρόμο τους αδιαφορώντας για το γεγονός ότι και οι ίδιες έπρεπε να αλλάξουν και να εκσυγχρονιστούν για να αντικρίσουν κατάματα τις μεταβολές. Έτσι, ακόμη και ο «νικητής» δεν κατάφερε να δημιουργήσει όραμα και να προτείνει λύσεις και στηρίγματα στη νέα πραγματικότητα.

Μέσα στο χάος που επικράτησε η πολιτική δεν κατάφερε να ελέγξει τη διαμόρφωση και την πορεία της παγκοσμιοποίησης αφήνοντάς τη να πορεύεται χωρίς κανόνες και με μοναδικό κριτήριο το οικονομικό συμφέρον ελάχιστων ισχυρών εμπορικών εταιριών. Το συμφέρον των πολιτών περιήλθε σε δεύτερη μοίρα προκαλώντας κάποτε πολύ δυναμικές αντιδράσεις αλλά και την αίσθηση ότι η παγκοσμιότητα μόνο δεινά μπορούσε να επιφέρει! Η έλλειψη ξεκάθαρων ιδεολογιών αλλά και δυναμικών ηγετών, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, είναι ενδεικτικά της κατάστασης.

Η έλλειψη τάξης και δομής, η έλλειψη πρότασης οδήγησε τους περισσότερους πολίτες σε απαξία της πολιτικής και των μεθόδων που χρησιμοποιεί. Τυχαίες επιλογές, παραδοσιακά μέσα, αδυναμία εντοπισμού των καινούριων δεδομένων δίνουν την αίσθηση της αταξίας και της σύγχυσης που κυριαρχεί και αποδεικνύουν τα τεράστια κενά που προκλήθηκαν. Οι πολίτες έπαψαν να πιστεύουν ότι οι λύσεις μπορούν να προέλθουν από την πολιτική ασπαζόμενοι την αντίληψη ότι ο καθένας πρέπει να ασχολείται με το προσωπικό συμφέρον του και μόνο. Αυτό ήταν φυσικά αδύνατο να μην επηρεάσει και τη νέα γενιά. Οι φορείς διαπαιδαγώγησης έκαναν και πάλι το λάθος να λειτουργήσουν με τα δικά τους συντηρητικά κριτήρια εμποτίζοντας τη νέα γενιά με αντιλήψεις που μόνο σε αδιέξοδα μπορούν να οδηγήσουν.

Το κατεστημένο παρέλειψε κάτι σημαντικό! Ας σκεφτούμε τα δεδομένα λίγο πιο πρακτικά για να οδηγηθούμε σε κάποιο συμπέρασμα. Ας δεχτούμε ότι η πολιτική, έτσι όπως έχει καταλήξει σήμερα, δεν είναι ικανή να προτείνει τις λύσεις που απαιτούνται. Τότε ποιος μπορεί να το κάνει; Έχουμε εντοπίσει νέους θεσμούς ικανούς να καλύψουν το κενό της; Σίγουρα όχι! Και τότε τι πρόκειται να συμβεί; Δε χρειάζεται να ερευνήσουμε πολύ, γιατί τα αποτελέσματα είναι ήδη γύρω μας. Η συμμετοχή συρρικνώνεται, αξιόλογα άτομα αποφεύγουν οποιαδήποτε ενασχόληση ακόμη και σε πρωταγωνιστικό επίπεδο και βέβαια καμιά προσπάθεια δε γίνεται για ανανέωση και προσαρμογή των πολιτικών ιδεολογιών. Πρόκειται για κατάσταση που ευνοεί τη ρευστότητα, την αδικία, το λαϊκισμό, τη μετριότητα και τη διόγκωση των προβλημάτων αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο δράσης σε ελάχιστους ανθρώπους ή μηχανισμούς οικονομικούς και κοινωνικούς. Αν αυτό είναι που χρειαζόμαστε, καλά κάνουμε και εμπλέκουμε τους νέους σε συντηρητικές θέσεις αλλά νομίζω ότι αυτό δεν μπορεί να δώσει την παραμικρή ελπίδα για το μέλλον.

Από την άλλη, η βελτίωση της κατάστασης δεν πρόκειται να έρθει αυτόματα και χωρίς την προσπάθεια των πολιτών. Σήμερα, δυστυχώς, προετοιμάζουμε υπηκόους - καταναλωτές κι όχι πολίτες - πρωταγωνιστές! Κι ενώ η γενιά που σήμερα πρωταγωνιστεί έχει αποπροσανατολιστεί με ελάχιστες ελπίδες εντοπισμού του σωστού δρόμου ακολουθεί μια άλλη γενιά που πρέπει να προετοιμαστεί όχι για τον κόσμο που έχει χαθεί ήδη αλλά για εκείνον που δημιουργείται!

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς έχουν μπροστά τους μια ευκαιρία σημαντική, αρκεί βέβαια να απαλλαγούν από τις πολιτικές προκαταλήψεις που τους κληροδοτεί το σύστημα. Υπάρχουν τρία κομβικά σημεία στα οποία μπορεί να στηριχτεί μια νέα και σίγουρα διαφορετική πορεία. Η κατάσταση απαιτεί (i) μια νέα γενιά πολιτικών κι αυτοί θα προκύψουν από τη δράση (ii) μιας νέας γενιάς πολιτών, οι οποίοι με τη σειρά τους πρέπει να στηριχτούν (iii) σε νέες ή ανανεωμένες ιδεολογίες.

Αυτό μπορεί να είναι και το σημείο εκκίνησης για την αναζήτηση των προοπτικών που ανοίγονται στο συγκεκριμένο χώρο. Εννοείται ότι συντηρητικά άτομα που δε θα έχουν την παραμικρή δυνατότητα κατανόησης των δεδομένων και άρα συμμετοχής στα κοινά θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να μας ταλαιπωρούν με τις αντιφάσεις τους και την απεραντοσύνη της ανοησίας τους. Αυτοί πράγματι είναι χαμένη υπόθεση και δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κανείς. Το θέμα είναι ποιοι θα αποφασίσουν να εγκαταλείψουν την πλευρά της μετριότητας και να μετακινηθούν στην άλλη σκεφτόμενοι ότι η σημερινή κατάσταση δεν οδηγεί πουθενά και δεν προσφέρει το παραμικρό όφελος!

Από τέτοια άτομα πρόκειται να ξεκινήσει η διαμόρφωση του καινούριου πλαισίου που τόσο απαιτητικά αναζητάει η εποχή μας. Μη φανταστείτε ότι σε αυτή την εξέλιξη θα πρωτοστατήσουν οι φορείς διαπαιδαγώγησης. Κάτι τέτοιο μου φαίνεται και είναι εξαιρετικά απίθανο. Εκείνο που θα διαδραματίσει ρόλο καταλυτικό είναι η «Φυσική Τάξη» και πάλι! Ήδη η σημερινή γενιά παιδιών βιώνει μια διαφορετική κατάσταση και προσαρμόζεται σ’ αυτή, όσα εμπόδια κι αν της θέτουν οι φορείς διαπαιδαγώγησης. Τα σημερινά παιδιά βαριούνται το σχολείο με την υπάρχουσα δομή του, βιώνουν ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα αξιών, λίγο αργότερα θα βιώσουν τα προβλήματα που προκαλούν τα κατάλοιπα του παρελθόντος σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο και με απλά λόγια διαμορφώνουν χαρακτήρες τελείως διαφορετικούς από εκείνους που έχουμε υπόψη μας. Από αυτή τη γενιά πρόκειται να προέλθουν οι διανοητές που θα προτείνουν και θα διαμορφώσουν μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, από αυτή τη γενιά θα προκύψουν οι νέοι ηγέτες που θα εφαρμόσουν τη νέα πρόταση και από αυτή τη γενιά θα εμφανιστούν οι πολίτες εκείνοι που θα αναδείξουν μια διαφορετική συμπεριφορά και διάθεση να ακολουθήσουν μια διαφορετική προοπτική!

Το πολιτικό μέλλον του κόσμου μας τείνει να διαφοροποιηθεί ριζικά και μας επιφυλάσσει συγκλονιστικές εκπλήξεις κάποτε ιδιαίτερα συναρπαστικές. Ήδη νέα ήθη κυοφορούνται και σίγουρα στο πολύ κοντινό μέλλον πρόκειται να καταλάβουν σημαντική θέση στο πολιτικό γίγνεσθαι. Το Διαδίκτυο έρχεται να αντικαταστήσει παραδοσιακές μεθόδους επικοινωνίας, ενημέρωσης και παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα. Οι πολιτικοί και οι πολίτες του μέλλοντος επιβάλλουν την μετεξέλιξη των δεδομένων. Οι ιστοσελίδες των πολιτικών, των κομμάτων και άλλων φορέων κατακλύζουν ήδη το ψηφιακό μας σύμπαν παρέχοντας ευκαιρίες επαφής με την εξουσία που στο πρόσφατο παρελθόν θεωρούνταν αδύνατες.

Ο πολίτης του μέλλοντος κατανοώντας τα αδιέξοδα πρόκειται να διεκδικήσει πιο ενεργό ρόλο αλλά αυτός θα εκφραστεί με πολύ διαφορετικό τρόπο σε σύγκριση με ό,τι έχει προηγηθεί. Το πολιτικό μέλλον μας διαγράφεται … ψηφιακό, πολυεπίπεδο -τοπικό, κρατικό, υπερεθνικό- και θα προσεγγίζει μορφές άμεσης δημοκρατίας πολύ πιο κοντινές στα πρότυπα του Αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ο καθένας, μέσω του Διαδικτύου, θα έχει την ευκαιρία (ήδη την έχει) να εκφράζεται αλλά και να ενημερώνεται για οτιδήποτε συμβαίνει σε όλα τα επίπεδα. Η δυνατότητα λήψης αποφάσεων από συγκεκριμένα κέντρα και άτομα σύντομα θα αρχίσει να μετατοπίζεται σε πιο μαζικό επίπεδο. Ήδη οι τεχνολογίες που μπορούν να στηρίξουν μια τέτοια πραγματικότητα βρίσκονται γύρω μας και απλώς περιμένουν το ξύπνημα και την … εξέγερση των σύγχρονων «δούλων»!

Η εποχή της ψηφιακής δημοκρατίας δεν είναι μακριά και δείχνει να αποτελεί τη μοναδική λύση. Μια νέα κοινωνία, αυτή των πολιτών έχει αρχίσει να διαμορφώνεται, να αφυπνίζεται, να αναζητάει και να διαμορφώνει τα χαρακτηριστικά της. Το βλέπουμε στα μαζικά κινήματα, στις κινητοποιήσεις ενάντια στις αποφάσεις των ισχυρών, το βλέπουμε στην οργάνωση των καταναλωτών και το προσεγγίζουμε με κάθε απόφαση που στρέφεται κατά της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Άλλωστε από ισχυρή καταπίεση κι όχι από ελευθερίες ξεκίνησαν ανέκαθεν οι επαναστάσεις και οι ανατροπές! Σ’ αυτό το πλαίσιο της μαζικής συμμετοχής καλούνται να προσαρμοστούν τα κόμματα, οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί και τα συστήματα οργάνωσης.

Ο πολίτης του μέλλοντος δε θα χρειάζεται να κατεβαίνει στους δρόμους για να ακουστεί. Δε θα χρειάζεται να περιμένει τη διαδικασία των εκλογών, όπως αυτές είναι οργανωμένες σήμερα, για να εκφράζει την άποψή του. Η διαδικασία της συμμετοχής θα αποτελέσει μια καθημερινή πρακτική, κομμάτι της ζωής του καθενός. Οι αυριανοί πολίτες θα εκφράζονται καθημερινά για ζητήματα της τοπικής, της κρατικής αλλά και της οικουμενικής κοινότητας μέσω του Διαδικτύου. Οι αποφάσεις δε θα λαμβάνονται από δημοτικά συμβούλια, κοινοβούλια και οργανισμούς, όπως γίνεται σήμερα, αλλά από την πλειονότητα εκείνων που έχουν τη διάθεση και τη δυνατότητα της συμμετοχής και παρέμβασης.

Η ψηφιακή τεχνολογία πρόκειται, σύντομα, να δώσει τα μέσα γι αυτή τη μαζική συμμετοχή. Καθημερινές ψηφοφορίες για θέματα που μας απασχολούν, σε κάθε επίπεδο, θα αποτελέσουν μια πραγματικότητα. Ο πολίτης θα μπορεί να τοποθετείται και να είναι συμμέτοχος στις επιλογές που τον αφορούν κι αυτό δε θα απαιτεί σπατάλη χρόνου, αφού τα πάντα θα γίνονται μέσω του Διαδικτύου και ίσως με τη χρήση μιας απλής «ψηφιακής πολιτικής ταυτότητας» πρόσβασης που θα διαθέτει ο καθένας!

Ένα συνηθισμένο πρωινό του αυριανού πολίτη θα μπορούσε να ξεκινάει κάπως έτσι: 
Η Δάφνη σηκώθηκε αρκετά νωρίς εκείνο το πρωινό! Έφτιαξε καφέ, πλησίασε το γραφείο της, γεγονός που ενεργοποίησε τον υπολογιστή της και κάθισε αναπαυτικά στην πολυθρόνα της. Ζήτησε πρόσβαση στη διεύθυνση ενημέρωσης απ’ όπου μπορούσε να πληροφορηθεί για τις τελευταίες εξελίξεις αλλά και για τις πολιτικές διαδικασίες που την αφορούσαν. Επισκέφτηκε τις ιστοσελίδες που παρείχαν περισσότερες λεπτομέρειες για ορισμένα θέματα και αμέσως μετά διατύπωσε τον κωδικό που θα της επέτρεπε να ψηφίσει. 
Σήμερα έπρεπε να ασχοληθεί με ζητήματα της τοπικής κοινότητας αλλά και με θέματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 
Υπερψήφισε την πρόταση για την ανάγκη δημιουργίας ενός ακόμη ψηφιακού σχολείου στην πόλη, ώστε να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες της περιοχής καθώς κι εκείνη που πρότεινε την επιβολή κυρώσεων και την απαλλαγή από τα καθήκοντά του ενός συμβούλου που είχε καταχραστεί χρήματα του ταμείου πρόνοιας που προορίζονταν για τα παιδιά των μεταναστών. 
Αμέσως μετά άνοιξε την αντίστοιχη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τάχθηκε υπέρ της πρότασης για επιβολή αυστηρότερων προδιαγραφών ως προς τη λειτουργία των βιομηχανιών με στόχο τον περιορισμό της οικολογικής καταστροφής. Υπερψήφισε την πρόταση για έναρξη συνομιλιών μεταξύ ΕΕ και ρωσικής κυβέρνησης με σκοπό τη διαμόρφωση του κατάλληλου πλαισίου που θα άνοιγε το δρόμο για την ένταξη της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια της Ένωσης. Ενημερώθηκε για τα θέματα που θα απασχολούσαν τις επόμενες μέρες την τοπική, την πολιτειακή αλλά και τη διεθνή κοινότητα, ώστε να προετοιμαστεί και να αποφασίσει ποια στάση θα κρατούσε στις ψηφοφορίες των επόμενων ημερών! 
Έριξε μια ματιά στις προσφορές ρούχων και στις νέες κυκλοφορίες cd’s. Είδε τους καταλόγους με τα πρόσφατα ψηφιακά βιβλία, παράγγειλε το τελευταίο βιβλίο του παππού της από το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο και κατευθύνθηκε προς την κουζίνα για το πρωινό της. Καθώς απομακρυνόταν σκεφτική, άκουσε τον υπολογιστή να την αποχαιρετά, λίγο πριν κλείσει αυτόματα περιορίζοντας τη σπατάλη ενέργειας. 
Την απασχολούσε κάτι που πρόσφατα είχε διαβάσει στο μάθημα της πολιτικής ιστορίας. Δεν μπορούσε να καταλάβει για ποιο λόγο η συμμετοχή των ανθρώπων στις πολιτικές διαδικασίες υπήρξε πολύ περιορισμένη κατά το παρελθόν! Μια συζήτηση με τον παππού, μάλλον θα της έλυνε την απορία και θα τη διαφώτιζε για κάτι που της φαινόταν τελείως παράλογο και σίγουρα αρκετά δουλοπρεπές!!! Μα πώς είχαν καταντήσει έτσι οι άνθρωποι εκείνοι;



Κοινωνία αυταπάτης

Εδώ και λίγα χρόνια μπαίνω στις αίθουσες με την αίσθηση ότι προετοιμάζω εφήβους για άλλες κοινωνίες, όχι την ελληνική. Προετοιμάζω άτομα που έχουν στο μυαλό τους τη φυγή. Συνέβαινε και παλιότερα. Συνέβαινε, όμως, σε πολύ μικρότερο βαθμό. Και τότε, διέκρινα εκείνους που ήταν αδύνατο να περιοριστούν στα στενά όρια της χώρας μας. Ήταν λίγα άτομα. Άτομα με τα γνωρίσματα εκείνου που θα επιδιώξει τον ουρανό κι όχι το βόλεμα σε μια δουλίτσα, συνήθως του Δημοσίου, σε μια ζωούλα με στεγανά γνωστά εκ των προτέρων. Σήμερα τα πράγματα έχουν ανατραπεί. Κοιτάζοντας στα μάτια τα παιδιά αντικρίζω όλο και περισσότερους να μου λένε: «είμαι έτοιμος να φύγω». 

Πριν λίγες μέρες, αντιμετωπίσαμε ένα θέμα Έκθεσης για τους Έλληνες νεομετανάστες. Ζήτησα από τα παιδιά να εντοπίσουν τις αιτίες που ωθούν όλο και περισσότερους στην εγκατάλειψη της Ελλάδας και τη φυγή στο εξωτερικό. Υπήρξαν εκείνοι που άρχισαν και, τελικά, έμειναν στην οικονομική κατάσταση της χώρας. Ήταν ο μόνος λόγος που μπορούσαν να βρουν. Για τα παιδιά αυτά η μετανάστευση φαντάζει απλώς ως βιοποριστική αναγκαιότητα, την οποία και θα απέφευγαν, αν μπορούσαν να το κάνουν. Πρόκειται για τα πιο συντηρητικά άτομα της νεολαίας. Άτομα που, πιθανώς, θα σπουδάσουν, ίσως πληρώσουν και κάποιο μεταπτυχιακό αλλά μέχρι εκεί. Δεν διαθέτουν και δεν έχουν τη διάθεση να αποκτήσουν εκείνα τα στοιχεία που θα τους οδηγούσαν σε μια επιτυχή σταδιοδρομία στο εξωτερικό. Αρκετοί θα φύγουν αλλά με την επιθυμία να επιστρέψουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. 

Υπήρξαν, όμως, κι εκείνοι -πάρα πολλοί- οι οποίοι μπήκαν στην ουσία. Εντόπισαν τα πάντα. Ναι, η οικονομική κρίση είναι μια αιτία γι αυτούς. Όχι η σημαντικότερη. Αυτά τα παιδιά ξέρουν ότι η ανεργία στη χώρα μας αγγίζει παραδοσιακούς τομείς. Τομείς που είναι ξεπερασμένοι από τις συνθήκες της αγοράς. Η ένταση της ανεργίας σε αυτούς τους τομείς θα ερχόταν αργά ή γρήγορα. Απλώς επιταχύνθηκε λόγω της κρίσης. Σίγουρα δεν τρέφουν αυταπάτες. Αυτές τις αφήνουν για τους... πολιτικούς. 

Η συγκεκριμένη κατηγορία εφήβων, αυριανών μεταναστών, θεωρεί πολύ πιο ουσιαστική αιτία φυγής τη γενικότερη κρίση της ελληνικής κοινωνίας. Αυτοί οι έφηβοι απεχθάνονται την πολιτική κατάσταση. Αδιαφορούν για τον κομματισμό, για την αναξιοκρατία, τη διαφθορά. Απεχθάνονται και -κυρίως αυτό- το γενικότερο κλίμα συντηρητισμού που έχει εισχωρήσει στο DNA της κοινωνίας εμποδίζοντας την παραγωγή τέχνης, επιστήμης, πολιτισμού. Θεωρούν την έλλειψη ευθύνης, αλληλοσεβασμού, οργάνωσης, σοβαρότητας, την αδυναμία ανανέωσης των δομών και της καθημερινότητας ως τα στοιχεία που τους διώχνουν. Η αγάπη για τη μετριότητα και την εύκολη λύση της πλειονότητας των συμπατριωτών μας και η φρίκη αυτής της πλειονότητας για καθετί καινούριο και υγιές είναι που διώχνει αυτά τα παιδιά. 

Πρόκειται για το πιο υγιές, δυναμικό, καταρτισμένο, καλλιεργημένο τμήμα της νέας γενιάς. Είναι παιδιά με στόχους -αφήνουν τα όνειρα στους κοιμισμένους, με διάθεση, με συνείδηση ότι η επιτυχία προϋποθέτει σκληρό αγώνα. Πρόκειται για άτομα με αξιοπρέπεια που δεν έχουν τη διάθεση να εμπλακούν στα παιχνίδια της αναξιοκρατίας και της διαφθοράς. Δεν έχουν ούτε το χρόνο γι αυτά, επειδή ο χρόνος τους είναι πολύτιμος και δημιουργικός. Είναι εκείνοι που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανατροπές, που κατανοούν τις αναγκαίες επιλογές για μια καλύτερη κατάσταση. Είναι, όμως, και τα άτομα που γνωρίζουν ότι η παγιωμένη μετριότητα θα αργήσει να εγκαταλείψει την κοινωνία μας περιορίζοντας κάθε προσπάθεια για το διαφορετικό. 

Είναι μια κατάσταση που προκαλεί θλίψη. Οι καλύτεροι φεύγουν. Θα προσφέρουν όσα μπορούν σε άλλες κοινωνίες. Θα υπηρετήσουν με όλες τις δυνάμεις τους άλλους ανθρώπους. Θα νιώσουν πατρίδα τους άλλες χώρες. Εδώ θα μείνουν όσοι επιθυμούν να διαιωνίσουν την υπάρχουσα κατάσταση. Όσοι πιστεύουν ότι η ζωή τους θα βελτιωθεί μέσω -αποκλειστικά- της ψήφου τους. Όσοι τρέφονται με αυταπάτες, με τις οποίες τους ταΐζουν οι πολιτικοί. Εκείνοι που περιμένουν έναν μεσσία να τους σώσει. Θα μείνουν στην αυταπάτη. Οι «μεσσίες» γνωρίζουν ότι μπορούν να σώσουν εκείνους που πραγματικά το επιθυμούν και θα αγωνιστούν γι αυτό. Οπότε οι μεσσίες τους πιθανώς έχουν ήδη μεταναστεύσει ή πρόκειται να το κάνουν πολύ σύντομα.


Πέμπτη 19 Μαΐου 2016

Επικοινωνία, η μεγάλη διεύρυνση!

Επικοινωνία, η μεγάλη διεύρυνση!

-Από το “dear pen pal” στο “dear net pal” -


 (Εγχειρίδιο Επιβίωσης, σελ. 260-265)

Έχω την αίσθηση ότι κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα! Αφορμή γι αυτό το βιβλίο υπήρξε μια άρνηση, μια σύγκρουση μεταξύ δυο γενιών, ένα γεγονός σχετικά με την επικοινωνία. Το τελευταίο του κεφάλαιο επανέρχεται σ’ αυτή. Καθόλου τυχαίο, αφού σκέφτηκα ότι δε θα μπορούσε ένα «εγχειρίδιο» να θεωρηθεί ολοκληρωμένο και να διαδραματίσει ρόλο, χωρίς να αποσαφηνίζει μια από τις σημαντικότερες και πιο διαχρονικές αξίες! Γιατί ωραία και καλά είναι να μπορεί κανείς να αναλύει και να παρακολουθεί τα σύγχρονα δεδομένα αλλά τι να το κάνει αυτό, αν δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει την ανάγκη του για επικοινωνία; Τι να την κάνει τη γνώση και την άποψη, αν δεν μπορεί να τη μοιραστεί και να τη συζητήσει με άλλους; Να τη χαίρεται μόνος του;

Είναι αλήθεια ότι γύρω από την επικοινωνία των ανθρώπων έχουν καταγραφεί ορισμένες από τις πιο δραματικές αναφορές της εποχής. «Απειλείται», «περιορίζεται», «εξαφανίζεται»!!! Με απλά λόγια, οι περισσότεροι βλέπουν ότι η δυνατότητα επαφής με συνανθρώπους μας πλήττεται θανάσιμα και κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε μια φρικτής έκτασης και έντασης απομόνωση. Η φιλία, λένε οι απαισιόδοξοι κινδυνεύει να εξαφανιστεί στα πλαίσια μιας κοινωνίας που γίνεται απρόσωπη κι απάνθρωπη. Άλλος ένας εφιάλτης!!!
Όμως, δε χρειάζεται ανησυχία, γιατί δεν πρόκειται παρά για μια φρικτή παρανόηση και τίποτε άλλο! Η επικοινωνία απλώς μεταβάλλεται, προσαρμόζεται και, αντίθετα από αυτό που πιστεύουν αρκετοί, διευρύνεται αξιοποιώντας νέα μέσα, μοντέλα και τεχνολογίες. Είναι αλήθεια ότι οι παραδοσιακοί τρόποι επικοινωνίας πράγματι υποβαθμίζονται αλλά αυτό μάλλον είναι μια φυσιολογική εξέλιξη των πραγμάτων και τίποτε τραγικό δε συμβαίνει. Από κανέναν δε λείπει αυτό που σταδιακά εξαφανίζεται. Δηλαδή, τι θα ήθελαν κάποιοι; Να παραμείνουμε προσκολλημένοι σε επικοινωνιακά πρότυπα του παρελθόντος; Είναι δυνατό κάτι τέτοιο σήμερα; Και ποια ήταν άραγε αυτά τα πρότυπα; Όσο το σκέφτομαι με λούζει κρύος ιδρώτας κι ευχαριστώ το Θεό που δεν τα βίωσε η γενιά μου και απ’ ό,τι δείχνει το πράγμα, δεν πρόκειται να τα ζήσουν και οι επόμενες. Ευτυχώς!

Οι συνθήκες του παρελθόντος ευνόησαν συγκεκριμένες μορφές επικοινωνίας που μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες εκείνης της εποχής και οι οποίες ήταν προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις των καιρών αλλά και στο επίπεδο των ανθρώπων. Η εικόνα του άντρα στο καφενείο με τους φίλους του και της γυναίκας στο πεζούλι της γειτονιάς μάλλον διαμορφώθηκαν από τις συνθήκες που ίσχυαν τότε. Η επικοινωνία κινήθηκε σε πρότυπα που ταίριαζαν με τα δεδομένα, τα ενδιαφέροντα και τις αξίες που είχαν διαμορφωθεί στο παρελθόν. Ποια ήταν, όμως, αυτή η επικοινωνία που κάποιοι ζηλεύουν σήμερα; Ας το φανταστούμε!

Για ποιο πράγμα θα μπορούσε να συζητά ο αντρικός πληθυσμός; Με βάση το επίπεδο μόρφωσης, την οικονομική πραγματικότητα αλλά και τα ευρύτερα χαρακτηριστικά της κοινωνίας, μάλλον για ελάχιστα πράγματα μπορούσαν οι περισσότεροι να ανοίξουν συζήτηση. Ίσως για τον καιρό, τη σοδειά, τις εργασίες στα χωράφια και με την ελάχιστη ενημέρωση που διέθεταν, για την πολιτική πραγματικότητα. Δε μου φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον!

Και οι γυναίκες; Αυτές τι δυνατότητες είχαν; Αν σκεφτεί κανείς ότι ο χώρος κίνησης και δράσης τους υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένος, ότι τα ερεθίσματα που δέχονταν προέρχονταν από το σπίτι τους και τη γειτονιά, μάλλον δε χρειάζεται μαντικές ικανότητες για να μπει στο πνεύμα της συζήτησης. Το κουτσομπολιό γεννήθηκε ακριβώς από αυτές τις συνθήκες! Αφού τελείωναν με την περιγραφή των ενασχολήσεών τους μπροστά στο νεροχύτη, τη χύτρα, το συμμάζεμα του σπιτιού και την περιποίηση του κήπου, καταπιάνονταν με το σχολιασμό της γειτόνισσας που έκαψε το φαγητό, που έστειλε τα παιδιά ατημέλητα στο σχολείο, που κοίταξε πονηρά τον μπακάλη! Υπέροχα! Το ενδιαφέρον στο ζενίθ!!!

Μήπως, όμως, η ενδοοικογενειακή επικοινωνία υπήρξε πιο ουσιαστική και ενδιαφέρουσα; Μάλλον κι εκεί τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα! Ο διάλογος μεταξύ των μελών της οικογένειας δεν αποτελούσε ιδιαίτερη αξία, γιατί οι συνθήκες δεν ευνοούσαν κάτι τέτοιο. Η θέση της γυναίκας αλλά και των παιδιών δεν υπήρξαν και στην καλύτερη κατάσταση κατά το παρελθόν. Ο διάλογος, όμως, προϋποθέτει ισότητα και αλληλοσεβασμό. Προϋποθέτει κι άλλα, βέβαια, αλλά από τη στιγμή που δεν υπάρχουν αυτά, όλα τα υπόλοιπα είναι πολυτέλεια.

Δεν καταλαβαίνω τι έχει να ζηλέψει η εποχή μας από άλλες στο σημείο αυτό! Και σήμερα ακόμη, παρόμοιου επιπέδου επικοινωνία υφίσταται όχι μόνο στα χωριά αλλά και στις πόλεις. Οι πλατείες, τα πάρκα και οι χώροι διασκέδασης, όπου μαζεύονται οι άνθρωποι, αποτελούν εικόνες καθόλου σπάνιες για την εποχή μας. Απλώς τα θέματα συζήτησης μετατοπίστηκαν σε διαφορετικά επίπεδα. Το χρηματιστήριο, το καινούριο αυτοκίνητο, το συνολάκι -τελευταία λέξη της μόδας, οι εξελίξεις στο αγαπημένο σήριαλ προστέθηκαν στα παραδοσιακά θέματα. Λέω προστέθηκαν, γιατί ορισμένα από εκείνα δεν έχουν εγκαταλειφθεί! Η ενασχόληση με τα καιρικά φαινόμενα παραμένει διαχρονικό ενδιαφέρον, η ανταλλαγή πληροφοριών για άλλα πρόσωπα και ο σχολιασμός τους συνεχίζουν να απασχολούν αρκετούς και να γεμίζουν την κενότητα του χρόνου και της προσωπικότητάς τους!

Λοιπόν; Κάποια παρεξήγηση πρέπει να έχει συμβεί, γιατί έχω την αίσθηση ότι τα πράγματα σήμερα είναι πολύ καλύτερα για ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων. Μάλιστα, αρκετά γεγονότα αποδεικνύουν ότι η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων έχει όλες τις προϋποθέσεις για να γίνεται πιο ουσιαστική, πιο εύκολη και να πραγματοποιείται με περισσότερους τρόπους. Κι εδώ, όπως και σε όλους τους άλλους τομείς υπήρξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές συντέλεσαν ή τουλάχιστον θα μπορούσαν να το κάνουν, στη βελτίωση της κατάστασης. Τώρα, αν κάποιοι αδυνατούν, δε διαθέτουν τα εφόδια ή δεν έχουν διάθεση να προσαρμοστούν στις εξελίξεις είναι δικό τους πρόβλημα, γιατί και εδώ η εποχή παρέχει πληθώρα ευκαιριών. Οι ανησυχίες είναι μάλλον παρατραβηγμένες και όσοι τις εκφράζουν σίγουρα δε λαμβάνουν υπόψη τους την πραγματικότητα και δεν απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για να γίνει αντιληπτό κάτι τέτοιο.

Θυμάμαι με ιδιαίτερη νοσταλγία μια τηλεοπτική εκπομπή που προβαλλόταν εδώ και χρόνια. Ήμουν μαθητής δημοτικού, ζούσαμε στο χωριό όπου οι δικοί μου υπήρξαν δάσκαλοι, διαθέταμε μια από τις ελάχιστες ασπρόμαυρες τηλεοράσεις της περιοχής και οι τηλεοπτικές επιλογές μας άρχιζαν και τελείωναν στα κρατικά κανάλια. Η εκπομπή λεγόταν “Dear pen pal” και είχε ως αντικείμενο την παρουσίαση του τρόπου ζωής και του χαρακτήρα των παιδιών από διάφορα σημεία του πλανήτη. Πρόβαλλε, με εξαιρετικά, για την εποχή, ενδιαφέροντα τρόπο, τις ιδιαιτερότητες της ζωής των παιδιών σε διάφορες χώρες. Ποια ήταν τα αγαπημένα τους παιχνίδια, πώς ντύνονταν, τι μουσική άκουγαν, ποια ήταν τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, τι όνειρα είχαν, πώς ήταν οργανωμένη η οικογένειά τους, τι ενδιαφέροντα είχαν, ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσής τους. Μπορούσε κανείς να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη άποψη για άλλους λαούς και να συγκρίνει κατανοώντας τις ομοιότητες και τις διαφορές που παρουσίαζαν μεταξύ τους κοινωνίες διαφορετικές.

Ο απώτερος στόχος της εκπομπής ήταν να φέρει σε επαφή μεταξύ τους παιδιά από κάθε σημείο του πλανήτη. Παρουσίαζε, για το λόγο αυτό, τις διευθύνσεις όσων ενδιαφέρονταν να αναπτύξουν επικοινωνία με συνομηλίκους τους από άλλες περιοχές. Μια πρώιμη έκφραση της παγκοσμιοποίησης στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και μάλιστα με αναφορές στη γενιά που μπορούσε με σχετική ευκολία να την αποδεχτεί! Ο τίτλος της είχε να κάνει με το μέσο επικοινωνίας που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εκείνη την εποχή! Αλληλογραφία! Η επικοινωνία μπορούσε να επιτευχθεί μέσω επιστολών σε κοινά κατανοητή γλώσσα. Ήταν μια υπέροχη εκπομπή αλλά πώς θα φαινόταν σε κάποιον σήμερα να επικοινωνεί με τους φίλους και τους γνωστούς του μέσω επιστολών;

Μάλλον ξεπερασμένο, δύσκολο και ίσως ανούσιο. Σήμερα η επικοινωνία, ακόμη και μεταξύ ατόμων που ζουν μακριά, μπορεί να επιτευχθεί με πολύ περισσότερους, γρήγορους και άμεσους τρόπους. Το τηλέφωνο και το Διαδίκτυο καθιστούν την επικοινωνία μια απλή υπόθεση, παρέχοντας την ευκαιρία επαφής μεταξύ ατόμων που κατά το παρελθόν, αργά ή γρήγορα, θα απομακρύνονταν χάνοντας κάθε επαφή! Το “dear pen pal” έχει πια μετατραπεί σε “dear net pal” αλλά δε νομίζω ότι αυτό δημιουργεί προβλήματα. Αντίθετα, θεωρώ ότι περιορίζει αρκετές δυσκολίες καθιστώντας την επικοινωνία εξαιρετικά και ασύγκριτα απλούστερη. Τα μεγάλα διαστήματα αναμονής της απάντησης, προετοιμασίας και αποστολής της επιστολής κατά τις ώρες που λειτουργούσαν τα ταχυδρομεία ανήκουν στο παρελθόν, αφού το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μάς έχει απαλλάξει από όλα αυτά!
Μέσω e-mail έχουμε τη δυνατότητα να αναπτύξουμε ακόμη και διάλογο με το φίλο μας που ζει στην άλλη άκρη της γης, να ανταλλάσσουμε φωτογραφίες και μπορούμε να το κάνουμε ανεξάρτητα από το αν λειτουργούν ή όχι τα ταχυδρομεία, αν είναι πρωί, απόγευμα ή βράδυ! Αν μάλιστα χρειάζεται κάτι πιο άμεσο, υπάρχει και η δυνατότητα χρήσης κάμερας, ώστε να υπάρχει και η εικόνα του προσώπου με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή. Φιλίες και σχέσεις που στο παρελθόν ελάχιστες ελπίδες διατήρησης είχαν, σήμερα έχουν κάθε ευκαιρία να διατηρηθούν και να επιβιώσουν. Καθόλου άσχημο! Ε;

Το γεγονός ότι αρκετοί άνθρωποι απομονώνονται και νιώθουν ξένοι προς το κοινωνικό περιβάλλον τους έχει να κάνει με τις αδυναμίες του χαρακτήρα τους αλλά και με τη διαπαιδαγώγηση που έχουν δεχτεί. Αυτοί νιώθουν ξένοι προς την εποχή τους, αφού κανείς δεν τους προετοίμασε γι αυτό που συμβαίνει. Οι συνθήκες και οι ρυθμοί τούς καταβάλλουν, τους κουράζουν, τους εξουθενώνουν, αφού για άλλα δεδομένα είχαν προετοιμαστεί. Μεγάλωσαν με εικόνες του παρελθόντος, διαμόρφωσαν όνειρα και φιλοδοξίες που καμιά σχέση δεν έχουν με τη σημερινή κατάσταση. Αν σ’ αυτό προσθέσουμε τα λάθη και τις παραλείψεις που συντελέστηκαν στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη δομή που δόθηκε στις σύγχρονες πόλεις έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της αποσπασματικότητας με την οποία λειτουργήσαμε και την οποία καλούμαστε πλέον να αντιμετωπίσουμε, ώστε να διαμορφωθούν συνθήκες πιο ανθρώπινες με κριτήριο τα δεδομένα της εποχής.

Ακόμη και σε διαφορετικά επίπεδα τα πράγματα καθόλου ανησυχητικά δεν είναι! Πριν λίγο καιρό συνόδευα στον κινηματογράφο το γιο μου κι ένα φίλο του. Μετά την προβολή καθίσαμε για καφέ και χυμούς σε παρακείμενο «πολυχώρο». Η εμπειρία που αποκόμισα υπήρξε καταλυτική! Τη στιγμή που άνοιγα την εφημερίδα μου, οι πιτσιρικάδες, με αστραπιαίες κινήσεις και χωρίς να προηγηθεί κάποια συνεννόηση μεταξύ τους, έβγαλαν τις συσκευές DS που είχαν φέρει μαζί τους. Δυο ηλικιωμένοι που κάθονταν σε διπλανό τραπέζι και συνόδευαν, μάλλον, τα εγγόνια τους, τους κοίταξαν για λίγο και κούνησαν το κεφάλι τους αποδοκιμαστικά! Κρύος ιδρώτας με έλουσε! Σκέφτηκα, γεμάτος ανησυχία, ότι αυτό σήμαινε απομόνωση και βιάστηκα να δικαιώσω όλους εκείνους που εκφράζουν την απαισιοδοξία τους για την κατάσταση που διαμορφώνεται. Παρ’ όλα αυτά, και διατηρώντας την ψυχραιμία μου απέφυγα κάθε παρέμβαση και κήρυγμα θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την αντίδραση των μικρών και άρα περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα έλυνε. Έμεινα να τους παρατηρώ με μια δόση αγωνίας, χωρίς να το καταλαβαίνουν, αφού η προσήλωσή τους στο παιχνίδι ήταν απόλυτη!

Η ανησυχία μου δεν κράτησε πολύ! Δέκα λεπτά της ώρας κι ένα πρόβλημα που αντιμετώπισε ο Παναγιώτης στην «πέμπτη πίστα» του παιχνιδιού ήταν αρκετά για να ανοίξει συζήτηση για παρόμοιες δυσκολίες που είχε ήδη αντιμετωπίσει ο φίλος του αλλά και για συνεργασία, ώστε να ξεπεραστεί το εμπόδιο που είχε παρουσιαστεί στην εξέλιξη του παιχνιδιού. Αμέσως μετά οι συσκευές ξαναμπήκαν στις τσέπες τους και οι δυο φίλοι άρχισαν να κουβεντιάζουν για άλλα παιχνίδια που διέθεταν, για τον ήρωα της ταινίας που μόλις είχαμε παρακολουθήσει αλλά και για … «φάσεις» από το σχολείο τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η κουβέντα τους για ορισμένες συμμαθήτριές τους! Η προσοχή μου στράφηκε και πάλι στην εφημερίδα, με μεγαλύτερη ηρεμία πλέον, είναι αλήθεια! Η «Φυσική Τάξη» είχε λειτουργήσει και το είχε κάνει την κατάλληλη στιγμή, καλύτερα από οποιαδήποτε παρέμβαση του μπαμπά! Η επικοινωνία είχε αποκατασταθεί!

Σε κάποιους η εικόνα δυο μικρών που παίζουν γεμάτοι προσήλωση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τους θα φαινόταν παράλογη, παράξενη και ενδεικτική της αποξένωσης που μας χαρακτηρίζει. Αν, βέβαια, τα παιδιά είχαν προτιμήσει κάποιο βιβλίο αντί του ηλεκτρονικού παιχνιδιού, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά και μάλλον θα θεωρούνταν φυσιολογικά αλλά εγώ πλέον δεν το καταλαβαίνω. Το να διαβάσω ένα βιβλίο απαιτεί την ίδια, αν όχι μεγαλύτερη προσήλωση από την ενασχόληση με το ηλεκτρονικό παιχνίδι αλλά το βιβλίο είναι ένα παραδοσιακό μέσο, με δεδομένη προσφορά ενώ το ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι σύγχρονο και άρα πιο ξένο για τα όρια και τις αξίες των πολλών! Η ουσία όμως παραμένει η ίδια! Εκεί που υπάρχει διάθεση για επικοινωνία, υπάρχει και τρόπος για την επίτευξή της.

Παρεμπιπτόντως, οι δυο ηλικιωμένοι δεν αντάλλαξαν μεταξύ τους παρά ελάχιστες κουβέντες, όση ώρα κάθονταν δίπλα μας. Έδειχναν εντελώς βαριεστημένοι και μάλλον δεν έβλεπαν την ώρα να φύγουν. Ίσως είναι καιρός να αρχίσουν να ασχολούνται με ηλεκτρονικά παιχνίδια. Μπορεί έτσι να βρουν αφορμές για συζήτηση και επικοινωνία!


 Ό,τι και να λένε οι θλιβεροί και μίζεροι εκφραστές του παρελθόντος, η επικοινωνία παραμένει κορυφαία αξία! Αλλάζουν οι αφορμές, μεταβάλλονται τα μέσα που αξιοποιεί, γίνεται πιο εύκολη, πιο απλή, πιο συχνή και κάποτε πιο άμεση αλλά και πιο ποιοτική. Μάλιστα, έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από τις τυπικότητες που την ακολουθούν, γιατί σήμερα υπάρχουν, αναμφισβήτητα, περισσότεροι άνθρωποι με πολλά και ουσιαστικά ενδιαφέροντα σε σύγκριση με το παρελθόν!

Τρίτη 17 Μαΐου 2016

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ "άποψη": ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2016

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ "άποψη": ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2016: ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄) ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜ...

Ένα θέμα Έκθεσης, πολλές τοποθετήσεις

Το θέμα της Έκθεσης που δόθηκε στους φετινούς υποψηφίους ακολούθησε το δρόμο του λαϊκισμού. Θέμα στο οποίο όλοι "κάτι" μπορούσαν να γράψουν. Και το έκαναν. Το τι "κάτι" έγραψε ο καθένας, τώρα πλέον θα κριθεί αποκλειστικά από τους βαθμολογητές. Κι αυτοί θα αποφασίσουν ότι, ναι μεν, όλοι "κάτι" έγραψαν. Απλώς κάποιοι θα έχουν γράψει πιο "κάτι" από τους υπολοίπους.
Το θέμα αναφερόταν στη φιλία και συνοδευόταν από κείμενο, το οποίο βοηθούσε σημαντικά προσφέροντας αρκετό υλικό. Ακόμα και ο πιο αδαής μαθητής είχε την ευκαιρία να αντλήσει σημαντικά στοιχεία για το πρώτο ζητούμενο (τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε).

Στοιχεία όπως "να έχεις καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο..., να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν..., να θέλεις την ευτυχία του (του άλλου), να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά..., η τέλεια φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται (η φιλία)..., οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες..., φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε..." προσφέρονταν απλόχερα στους μαθητές. Πάνω σε αυτά οι υποψήφιοι μπορούσαν να στηρίξουν την ανάλυση του πρώτου ερωτήματος δείχνοντας ότι μια φιλία (γνήσια) που βασίζεται στις συγκεκριμένες αρχές συμβάλλει στην πνευματική, κοινωνική και ηθική βελτίωση των... φίλων.

Η... καλότητα και η καθαρότητα σκέψης της επιτροπής μάλλον εξαντλήθηκε στο πρώτο ερώτημα, γιατί το δεύτερο προκάλεσε αμφιβολίες στους μαθητές και πιθανώς το ίδιο θα προκαλέσει στους βαθμολογητές. Το συγκεκριμένο ερώτημα ζητούσε "την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης / διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας".

Αγνοώ ποιος ήταν ο στόχος της επιτροπής. Αγνοώ επίσης ποια τοποθέτηση είχαν στο μυαλό τους οι υπεύθυνοι για το θέμα ως πιθανή απάντηση (αν είχαν κάτι τέτοιο).
Οι απαντήσεις πάντως των μαθητών κινήθηκαν σε τρεις κατευθύνσεις. Αναφέρομαι στις κατευθύνσεις που βασίζονται σε λογική σκέψη. Με τις υπόλοιπες ίσως ασχοληθώ κάποια στιγμή με πιο έντονη διάθεση σαρκασμού.

Αρκετοί (λογικοί) μαθητές αναφέρθηκαν τόσο στο θετικό όσο και στον αρνητικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (μκδ). Η πραγματικότητα άλλωστε είναι αυτή. Η επιρροή των μκδ στη δημιουργία σχέσεων φιλίας εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης τους και αυτό με τη σειρά του από την κουλτούρα των χρηστών.
Μέσω του διαδικτύου αναπτύσσονται και διατηρούνται υγιείς σχέσεις μεταξύ ατόμων (κάποτε διαφορετικής καταγωγής) που δύσκολα θα συνέβαινε χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία ενώ εσωστρεφή άτομα βρήκαν έναν τρόπο ελεύθερης έκφρασης και ανταλλαγής απόψεων που δε θα διέθεταν χωρίς τα μκδ.
Από την άλλη, είναι βέβαιο ότι συχνά η ανωνυμία, η απόσταση, η έλλειψη αμεσότητας έχουν οδηγήσει κάποτε στην αλλοίωση της έννοιας "φιλία" απογυμνώνοντάς την από κάθε ουσιαστικό συναίσθημα και πραγματικό ενδιαφέρον.

Κάποιοι άλλοι (εξίσου λογικοί) υποψήφιοι αναφέρθηκαν αποκλειστικά στο θετικό ρόλο των μκδ. Κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει ή να θεωρήσει λάθος την απάντησή τους.
Τέλος, κάποιοι (λογικοί κι αυτοί) μαθητές προσέγγισαν και στήριξαν μόνο τον αρνητικό ρόλο των μκδ, δείχνοντας ότι αυτά αλλοιώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Θεωρώ ότι και η συγκεκριμένη τοποθέτηση θα πρέπει να γίνει αποδεκτή χωρίς δυσκολία.

Ελπίζω ότι η προσέγγιση των γραπτών δε θα δημιουργήσει προβλήματα. Η διατύπωση του δεύτερου ερωτήματος αφήνει περιθώρια στην τοποθέτηση και καθιστά λογικές και τις τρεις θέσεις που αναφέρθηκαν. Από τη στιγμή που τονίζεται το "την άποψή σας", είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε οποιαδήποτε (λογικά στηριγμένη) θέση. Προς την ίδια άλλωστε κατεύθυνση οδηγεί και το "σχετικά με τον ρόλο". "Ρόλος" σημαίνει "συμβολή σε κάτι". Αυτή (η συμβολή) μπορεί να είναι θετική ή/και αρνητική υπό προϋποθέσεις.
Αν η επιτροπή ήθελε κάτι συγκεκριμένο, θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτική στη διατύπωση. Θα μπορούσε να ζητήσει το "θετικό", τον "αρνητικό" ή "τόσο το θετικό όσο και τον αρνητικό ρόλο των μκδ...". Από τη στιγμή που αυτό δε συνέβη, οι μαθητές είχαν δικαίωμα να εκφραστούν τελείως ελεύθερα. Ελπίζω να το έκαναν και... λογικά. Και ελπίζω (αυτό κυρίως) οι βαθμολογητές να προσεγγίσουν το δεύτερο ζητούμενο τόσο ανοιχτόμυαλα όσο το έκαναν και τα παιδιά.



Κυριακή 8 Μαΐου 2016

Σχολείο με... ονοματεπώνυμο

Οι Πανελλαδικές πλησιάζουν και ο υπεύθυνος του -ενός ακόμη- διαλόγου -άραγε με ποιον- για την Παιδεία μπήκε στα κέφια και είπε να γράψει μια «ενδιάμεση Έκθεση» (όπως τιτλοφορείται το πόνημά του) δείχνοντας το δρόμο στους φετινούς υποψηφίους. Ο κ. Λιάκος -ο υπεύθυνος που λέγαμε πριν- όμως, απέτυχε παταγωδώς και εκ προοιμίου ακολουθώντας το δρόμο που πριν από αυτόν χάραξαν άλλοι και άλλοι εξίσου «υπεύθυνοι». Η πλειονότητα των προτάσεών του κινείται -αναμενόμενο- στο χώρο της φαντασίας αδιαφορώντας για την πραγματική ελληνική... πραγματικότητα. Με απλά λόγια, ο λόγος του δεν είναι πειστικός. Στερείται επιχειρημάτων. Ασχολείται με τα «τι» αλλά λείπουν τα «πώς». Και χωρίς «πώς» δουλειά δε γίνεται. Η έκθεσή του μπορεί να αποτελέσει αφορμή για το θέμα των εξετάσεων (ενόραση;) αλλά και παράδειγμα προς αποφυγή για τους μαθητές που θα διαγωνιστούν, σε λίγες μέρες, στο μάθημα που ανοίγει την αυλαία των εξετάσεων. Κάτι είναι κι αυτό. 

Το κακό -και- με τον νυν υπεύθυνο διαλόγου για την Παιδεία, είναι ότι πήρε το ρόλο του πολύ, μα πάρα πολύ στα σοβαρά. Τόσο σοβαρά που αγγίζει τα όρια της γραφικότητας. Ο κ. υπεύθυνος, παρά την ηλικία του, δεν δείχνει να έχει διδαχτεί το παραμικρό και, εξαιτίας και πάλι της ηλικίας του, γίνεται τόσο ρομαντικός, ώστε χάνει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Αιθεροβάμων. Οι υπεύθυνοι για τις εκπαιδευτικές αλλαγές στη χώρα μας έχουν καταστήσει την επανάληψη μητέρα της αφόρητης ανίας. Όσες φορές ακούσαμε για «επαναστάσεις» στην εκπαίδευση, το αποτέλεσμα υπήρξε επαναλαμβανόμενα δεδομένο. Μια τρύπα στο νερό. 

Ίσως ο κ. Ρανιέρι της Λέστερ θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ωραίο παράδειγμα για το σύνολο των υπευθύνων -όχι μόνο για την παιδεία- της χώρας μας. Πιστεύει κανείς ότι, όταν προσλήφθηκε ως... υπεύθυνος στη Λέστερ, δήλωνε ότι θα κατακτήσει το πρωτάθλημα ή το champions league; Αμφιβάλλω. Αν το είχε κάνει, όλοι θα τον θεωρούσαν γελοίο, γραφικό, κατάπτυστο και βδελυρό και θα τον είχαν στείλει από εκεί που ήρθε. Δηλαδή, στην Ελλάδα. Ο -άχρηστος για τους Έλληνες- Ρανιέρι ξεκίνησε αποφεύγοντας τις μεγαλοστομίες, τις ουτοπικές υποσχέσεις και άρα τις γραφικότητες. Κινήθηκε μετρημένα και βήμα βήμα κατάφερε αυτό που πριν λίγο έμοιαζε με θαύμα, ακόμη και για τον ίδιο. 

Ο εγχώριος υπεύθυνος ξεκίνησε διαφορετικά. Όλοι οι Έλληνες υπεύθυνοι αυτό κάνουν. Υπόσχεται ένα άλλο σχολείο, «σε διαρκή επαφή με την κοινότητα, χωρίς βαθμούς, βιβλία, μαθητικές τσάντες» και κυρίως -πόσο πιασιάρικο- χωρίς εξετάσεις. Ένα σχολείο όπου «θα κυριαρχεί η έρευνα, ο πολιτισμός, η πρωτοβουλία». Ένα σχολείο με «εφημερίδα, θεατρικές παραστάσεις, με ομίλους και συλλογικές μαθητικές δραστηριότητες με άξονες τα νέα Μέσα, τον κινηματογράφο, τις εικαστικές και παραστατικές τέχνες». Το γεγονός ότι ο κ. υπεύθυνος δεν έκανε -ακόμη- λόγο για κατάργηση των εκπαιδευτικών στο σχολείο που φαντάζεται, προσωπικά το βρίσκω ακραία συντηρητικό αλλά δεν μπορεί να τα έχει όλα κανείς. 

Προχωρώντας, μάλιστα, σε άλλο επίπεδο πρωτοτυπίας, σε σύγκριση με όσα ήδη έχουμε γνωρίσει, προτείνει τη «βάπτιση» των σχολείων. Ναι, καλά διαβάσατε. «Βάπτιση» με παπά και με κουμπάρο, ώστε τα σχολεία να αποκτήσουν ταυτότητα. Λες και άμα ονομάσουμε ένα σχολείο «Οδυσσέα Ανδρούτσο» ή «Μαντώ Μαυρογένους» ή «Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα», αυτό θα πάρει και τη λεβεντιά τους. Αν το πούμε «Τζορτζ Κλούνεϊ», θα αποκτήσει κάτι από τη γοητεία του. Άμα το πούμε «Νικόλας Νεγρεπόντε», θα γίνει απαράμιλλα ευφυές. Δηλαδή, κάποιοι θα μπορούν να ονομάσουν το σχολείο τους «Αλίκη Βουγιουκλάκη», για να το κάνουν πιο... τσαχπίνικο ή "Μίκυ Μάους", ώστε να δείχνει πιο χαριτωμένο; Και πώς θα διασφαλίσουμε την αποφυγή παρατράγουδων στο σημείο αυτό; Γιατί άντε και της ήρθε μιας κοινότητας να βαφτίσει το σχολείο της "Κιμ Γιονγκ Ουν", μιας άλλης να το βγάλει "Χάνιμπαλ Λέκτερ" ή "Νταρθ Βέιντερ" ή "Λουκ Σκαϊγουώκερ"... Τι παίζει τότε; Θα τους πούμε να το ξαναβαφτίσουν; Και ποιος θα αναλάβει τα έξοδα της δεύτερης βάφτισης; 

Έχω την αίσθηση ότι η δουλειά ενός υπευθύνου δεν είναι να κοινοποιεί τα οράματα που έβλεπε μικρός. Δεν είναι να αραδιάζει ιδέες που κινούνται στο χώρο του φανταστικού. Δουλειά του είναι να εντοπίζει την ουσία. Τα «τι» και τα «πόσο» είναι εύκολη δουλειά αλλά -κυρίως αυτό- είναι δουλειά του κάθε ανεύθυνου. Ο υπεύθυνος υπάρχει για να εντοπίζει τα «πώς» κι αυτά τα «πώς» δεν τα βλέπω πουθενά, για μια ακόμη φορά. «Πώς» θα γίνουν όλα αυτά; Με τι χρήματα, με ποιους εκπαιδευτικούς, με τι μέσα, με τι προεργασία; Ο κ. υπεύθυνος ακολουθεί την πεπατημένη. Μεγάλα λόγια, νεανικά οράματα που μπορεί να ακούγονται σε βαρετές και ανούσιες συνελεύσεις βαριεστημένων φοιτητών στα αμφιθέατρα αλλά κανένα σχέδιο, ο παραμικρός ρεαλισμός. Και πιθανότατα, για μια ακόμη φορά, κανένα αποτέλεσμα. 

Ο κ. Ζάχος οραματίζεται ένα γλυκό σχολείο 
που θα λέγεται «Lila Pause»




Παρασκευή 6 Μαΐου 2016

Hogwarts School

Διαβάζουμε, ανάμεσα σε άλλα πολλά και ιδανικά, στην "Ενδιάμεση έκθεση του Προέδρου της Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία Αντώνη Λιάκου για τα ως τώρα πεπραγμένα": «”Βάπτιση” του σχολείου για λόγους συμβολικούς και για την εξασφάλιση ταυτότητας».

Διαβάζουμε και δεν πιστεύουμε στα μάτια μας. Δηλαδή, το ελληνικό σχολείο δεν διέθετε, μέχρι στιγμής, ταυτότητα, επειδή δεν διέθετε ονοματεπώνυμο. Γιατί τι σόι ταυτότητα να έχει ένα σχολείο που το λένε "15ο" ή "25ο" ή σκέτο "5ο"; Τι είναι αυτό; Ένας απλός αριθμός είναι και τίποτε άλλο. Ένα σχολείο βουτηγμένο στην... ανωνυμία. Να, λοιπόν, ο λόγος που το ελληνικό σχολείο πήγαινε από το κακό στο χειρότερο και τον ανακάλυψε ο κ. Λιάκος ως υπεύθυνος διαλόγου. 

Τώρα πλέον είμαστε έτοιμοι να απολαύσουμε την απογείωση του σχολείου, γιατί αν δώσεις όνομα στο σχολείο, αυτό αυτομάτως αποκτάει και μια ταυτότητα. Είναι ακριβώς όπως και ο άνθρωπος. Για οποιαδήποτε συναλλαγή σε ρωτάνε "πώς λέγεσαι" κι αν δεν λέγεσαι, άστα να πάνε. Δεν καταφέρνεις τίποτε και χώρια το μπέρδεμα. 

Ας θυμηθούμε το παράδειγμα του πολυμήχανου Οδυσσέα, ο οποίος δήλωσε στον Κύκλωπα Πολύφημο ότι λέγεται «Κανένας». Έλεγε και ξανάλεγε ο καημένος ο Κύκλωπας ότι τον τύφλωσε ο «Κανένας». Και τι έκαναν οι υπόλοιποι Κύκλωπες; Μήπως τον πήραν στα σοβαρά; Όχι βέβαια. Γελούσαν και τον κορόιδευαν τον δύσμοιρο. 

Έτσι και ο κ. Λιάκος κάθισε και σκέφτηκε ότι η υποτίμηση και οι λοιδορίες που δέχεται το ελληνικό σχολείο οφείλονται στην έλλειψη ονοματεπώνυμου. Και αποφάσισε να το βαφτίσει. Πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό το σχολείο θα αποκτήσει το κύρος και την αποδοχή που αντιστοιχούν σε έναν θεσμό αυτού του διαμετρήματος. 

Ο κ. Λιάκος και η παρέα του δείχνουν να αγνοούν ότι ένας θεσμός κρίνεται από τα αποτελέσματά του, από την ποιότητα των μελών του, από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιό του, από την προσφορά του στην κοινωνία και όχι από το όνομά του. Έτσι και το σχολείο. Όπως και να λέγεται, αν δεν προσφέρει όσα πρέπει να προσφέρει ως θεσμός, αμφισβητείται, δέχεται την υποτίμηση και οδηγείται σε ξεπεσμό. Κι αυτό θα συμβεί και δεν πάει να λέγεται «Άλμπερτ Αϊνστάιν», «Μιχάλης Μενιδιάτης» ή «Μαίρη Αρώνη». Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς. 

Παράλληλα, οι... υπεύθυνοι του διαλόγου δείχνουν να αγνοούν τα έξοδα στα οποία μια τόσο γελοία και άσκοπη ενέργεια θα έβαζε το Δημόσιο. Ταμπέλες, σφραγίδες, διευθύνσεις, φάκελοι και δεν ξέρω κι εγώ τι ακόμη θα έπρεπε να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη για το σύνολο των σχολείων της Επικράτειας. Κι αν λάβουμε υπόψη την οικονομική κατάσταση της χώρας... Μάλλον, όμως, οι υπεύθυνοι σκέφτονται ότι δεν πρόκειται για δικά τους χρήματα αλλά για χρήματα που θα βρεθούν με μια -ακόμη- μικρή αύξηση των φόρων. Με απλά λόγια σκέφτονται «εμείς θα κάνουμε τα γούστα μας και άσε τους ηλίθιους που μας ψήφισαν (λογικό) ή που δεν μας ψήφισαν (παράλογο) να βάλουν το χρήμα». 

Η πρόταση, βέβαια, μπορεί να αξίζει τα λεφτά της για έναν και μόνο λόγο. Όταν σκέφτομαι το τι ονόματα έχουν να δοθούν σε διάφορα σχολεία... Ω ρε γλέντια. Κι άντε να ελέγξεις την κατάσταση. Πιθανώς το όνομα του κάθε σχολείου θα εξαρτηθεί από τους τοπικούς παράγοντες, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους γονείς. Άρα θα έχει να κάνει με την κουλτούρα της κοινότητας, τα ενδιαφέροντά της και άλλα ανεξέλεγκτα δεδομένα. 

Έτσι κάποιοι κουλτουριάρηδες μπορεί να ονομάσουν το σχολείο «Αχιλλέας Τζάρτζανος», «Ευάγγελος Παπανούτσος», «Γιάννης Ρίτσος», «Νίκος Καζαντζάκης», «Πηνελόπη Δέλτα» και πάει λέγοντας, αφού δεν μας λείπουν άνθρωποι των γραμμάτων. Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι σε μια τέτοια περίπτωση το όνομα του σχολείου δεν θα λέει το παραμικρό στους μαθητές, οπότε και δεν θα λειτουργεί ξεσηκωτικά γι αυτούς. Πιθανότατα δεν θα λέει κάτι ούτε στους εκπαιδευτικούς, η ποιότητα και αποδοτικότητα των οποίων δεν μπορεί να εξαρτώνται από το όνομα της σχολικής μονάδας τους. Το σχολείο, σε αυτήν την περίπτωση, θα αποκτήσει μεν μια σοβαρή «ταυτότητα» κατά τα άλλα δε δεν είναι να περιμένουμε και πολλά. 

Κάποιοι άλλοι, όμως, μπορεί να απεχθάνονται την κουλτούρα αλλά να λατρεύουν την υποκουλτούρα (μάλλον πρόκειται για την πλειονότητα) και τότε θα έχουμε κάποιο μικρό προβληματάκι. Φαντάζεστε σχολείο που θα λέγεται «Ελένη Μενεγάκη», «Ρούλα Κορομηλά», «Αννίτα Πάνια», «Γιώργος Μαζωνάκης» ή «Πάολα». Ωραιότατα πρότυπα για τα παιδιά. Το σχολείο και σε αυτήν την περίπτωση θα έχει ταυτότητα αλλά για τις επιρροές του στη νεολαία θα διατηρήσω ορισμένες επιφυλάξεις. 

Προβλήματα, όμως, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε και στις περιπτώσεις στις οποίες οι ιδεολογικές προτιμήσεις μιας περιοχής κυριαρχήσουν. Τότε δεν θα είναι καθόλου απίθανο σχολεία να ονοματοδοτηθούν είτε «Αδόλφος Χίτλερ» είτε «Κιμ Γιονγκ Ουν» είτε «Αλέξης Τσίπρας» είτε «Ζωή Κωνσταντοπούλου» είτε «Αλέκος Φλαμπουράρης»... Και τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα. Γιατί δεν μπορείς να πεις στους μεν «κατεβάστε τις ταμπέλες» και στους άλλους «μπράβο, να μας ζήσει το όνομα». Ααα όχι. Σε μια δημοκρατία πρέπει όλοι να μπορούν να εκφραστούν το ίδιο ελεύθερα. 

Η χώρα καίγεται και καταστρέφεται μέρα με τη μέρα και οι... υπεύθυνοι χτενίζονται. Μετά από τόσα χρόνια δεν έχουν αντιληφθεί ότι το σχολείο θα αναγεννηθεί μόνο αν υπάρξει έλεγχος, αξιολόγηση και άρα αυστηρά κριτήρια για την εξέλιξη τόσο του μαθητή όσο -και κυρίως αυτό- και του εκπαιδευτικού. Μαγικοί τρόποι για βελτίωση του σχολείου δεν υπάρχουν ακόμη κι αν το ονομάσουμε «Hogwarts School»...