Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

Φταίει το Σύστημα;

Συζήτηση με μαθητές Λυκείου. Γκρινιάζουν. Δηλώνουν απογοητευμένοι και μάλλον είναι. Νιώθουν απογοήτευση, επειδή, για κακή τύχη τους, γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Οργή, επειδή είναι αναγκασμένοι να δώσουν Πανελλαδικές. Αγανάκτηση, γιατί άλλες χώρες «ανακαλύπτουν» τους ταλαντούχους νέους τους και τους αξιοποιούν. Δυσανασχετούν με το «Σύστημα» που αγνοεί ή περιορίζει τις αξιοζήλευτες ικανότητές τους, καταδικάζοντάς τους στη μετριότητα. Ο καθένας τους θεωρεί τον εαυτό του ταλέντο ολκής. Η συζήτησή τους μαζί μου καθόλου δε μετριάζει το θυμό τους. Μάλλον τον επιτείνει. Στην ερώτηση «τι έχουν κάνει, ώστε κάποιος να έχει λόγους να τους “ανακαλύψει”», τα κεφάλια σκύβουν. Οι αντιδράσεις τους... εξαϋλώνονται. Στην ερώτηση «ποιο είναι, επιτέλους, αυτό το “Σύστημα” που μας καταπιέζει, μας περιορίζει, μας βασανίζει, δε μας αφήνει να σηκώσουμε κεφάλι, μας κάνει το βίο αβίωτο;», απάντηση ακόμα περιμένω. Αδημονώ.
Δεν μπορούσα, βέβαια, να κάθομαι με σταυρωμένα χέρια και να περιμένω. Τα ξεσταύρωσα. Ούτε έτσι, όμως, μπορούσα να περιμένω. Οπότε σκέφτηκα να γράψω κάτι, αναμένοντας την απάντηση των παιδιών. Θα πει κάποιος «Πφφφ, παιδιά! Τι να περιμένει κανείς;». Τα παιδιά όμως, «κάποιε», από κάπου έμαθαν ότι το «Σύστημα φταίει» για καθετί αρνητικό ή περιοριστικό. Και δεν είναι λίγες οι πηγές έμπνευσής τους. Αντίθετα. Η λογική του «φταίει το Σύστημα» αποτελεί ίσως το πιο ενοποιητικό στοιχείο της κοινωνίας μας. Σίγουρα το πιο βλαμμένο. Προβάλλεται διαρκώς και αξιοποιείται επαρκώς όχι από λίγους. 
Το «Σύστημα» είναι η δικαιολογία του μαθητή, του οποίου οι επιδόσεις κινούνται στο έρεβος. Της μάνας, της οποίας του παιδιού οι επιδόσεις χαρακτηρίζουν την έννοια του απροσμέτρητου βάθους. Του εργαζομένου που δεν αναγνωρίζεται από τον εργοδότη. Του επιχειρηματία, του οποίου η επιχείρηση πάει κατά διαόλου. Του πολιτευτή που δεν κατάφερε να εκλεγεί. Του πολιτικού που κατάφερε να εκλεγεί αλλά αδυνατεί να εφαρμόσει όσα υποσχέθηκε. Του πολίτη που δυσκολεύεται να αποπληρώσει τα δάνειά του. Του δημόσιου υπαλλήλου που βλέπει το μισθό του να συρρικνώνεται. Του οπαδού που βλέπει την ομάδα του να χάνει περισσότερες φορές από εκείνες που παίζει. Του εθνικιστή που βλέπει την Ελλάδα να πατώνει. Του διεθνιστή που παρακολουθεί την ΕΕ να φυλλοροεί...
Άρα τα παιδιά είχαν πού να μοιάσουν. Και ποιο είναι αυτό το «Σύστημα» επιτέλους; Ποιοι είναι αυτοί που διαμορφώνουν, ελέγχουν, καθορίζουν το «Σύστημα»; Λογικά(;) «Σύστημα» δεν είναι οι προαναφερθέντες. Αν ήταν ή ένιωθαν να είναι, δε θα τα έβαζαν με αυτό. Οπότε «Σύστημα» είναι ο ... κανένας ή ο κανένας από όσους το κατηγορούν. Μπορεί, λοιπόν, το «Σύστημα» να είναι κάτι αδιόρατο, υπερφυσικό, μεταφυσικό ή παραφυσικό που όμως ασχολείται επισταμένως με τα εγκόσμια και ενίοτε μας ψεκάζει, πιθανώς για να σπάει πλάκα. 
Ελπίζω ότι όλα αυτά έχουν καταστήσει σαφές το βλακώδες της υπόθεσης περί «Συστήματος» που δεν αφήνει τον άνθρωπο και δη τον ικανό άνθρωπο να αγιάσει. Το «Σύστημα» είναι κάτι ορατό, χειροπιαστό. Είμαστε εμείς. Όλοι μας. Είναι η κοινωνία, οι κώδικες, οι κανόνες λειτουργίας της. Είναι ο τρόπος ζωής και οι συνθήκες που επιλέξαμε. Άλλος λίγο, άλλος πολύ το επηρεάζουμε, το ανατροφοδοτούμε καθημερινά. Οι πράξεις μας, οι συμπεριφορές μας, οι επιλογές μας είναι η κινητήρια δύναμή του, το καύσιμό του. 
Το «Σύστημα» είναι μια μηχανή. Εμείς τα εξαρτήματά της. Οι θεσμοί, τα άτομα αποτελούν τα μέρη του. Και σαν μηχανή, το «Σύστημα» μπορεί να δουλεύει καλά ή όχι. Εξαρτάται από εμάς. Αν αγοράσετε έναν υπολογιστή κι αυτός δε λειτουργεί σωστά ή δε λειτουργεί καθόλου, τα πράγματα είναι απλά. Με το να τον σπάσετε, να τον πατήσετε κάτω και να τον διαλύσετε με μανία, μάλλον δεν καταφέρνετε πολλά. Εδώ βρίσκεται η διαφορά του «Συστήματος» από τις υπόλοιπες μηχανές. Τα βάζετε, λοιπόν, με τον κατασκευαστή του, τον πάτε για επιδιόρθωση ή για αντικατάσταση. 
Τι ισχύει με το «Σύστημα - Κοινωνία»; Αν δε λειτουργεί σωστά, δεν έχω εναλλακτικές. Αν το σπάσω, το πατήσω κάτω και το διαλύσω με μανία, μάλλον δεν καταφέρνω πολλά. Σίγουρα δεν το βελτιώνω. Κυρίως, δεν μπορώ να «το πάω πίσω και να το αλλάξω με άλλο». Όταν τα βάζω με αυτό, τα βάζω με τον εαυτό μου ή τους γύρω μου. Είπαμε ήδη ότι τα εξαρτήματά του είμαστε εμείς. Εμείς το κατασκευάζουμε, το εξελίσσουμε, το βελτιώνουμε. Αν δημιουργούμε ή οι ίδιοι αποτελούμε κακής ποιότητας εξαρτήματα (παιδιά, οικογένεια, εκπαίδευση, Πολιτεία...), δεν μπορούμε να έχουμε απαιτήσεις. Αν επιθυμώ να το βελτιώσω, πρέπει να βελτιωθώ ο ίδιος ή να βελτιώσω τα εξαρτήματα, τα οποία κατασκευάζω γι αυτό. 
Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι έχουν την αίσθηση ότι αποτελούν ιδανικά εξαρτήματα. Γι αυτούς το πρόβλημα είναι οι άλλοι. Η έννοια της ευθύνης συνήθως αγνοείται κι αυτό τροφοδοτεί και διαιωνίζει τη συγκεκριμένη στάση ζωής. Όσο συνεχίζει να «φταίει το Σύστημα», είναι βέβαιο ότι δεν πρόκειται να δούμε άσπρη μέρα. Ίσως η λύση να είναι πιο απλή. Την επόμενη φορά που θα νιώσετε (αυτό δεν ενοχλεί ιδιαίτερα) ή θα πείτε (αυτό είναι βδελυρό, τρισάθλιο και βαρετό εξίσου) ότι «φταίει το Σύστημα», ας σκεφτείτε τι έχετε κάνει εσείς γι αυτό και πόσο υπεύθυνοι είστε για τις δυσλειτουργίες του. Μήπως αποτελείτε εσείς το ψεγάδι του; Μήπως δημιουργείτε (ως γονείς, εκπαιδευτικοί, πολιτικοί...) τέτοια; Ή έστω ανέχεστε να υπάρχουν γύρω σας ελαττωματικά εξαρτήματα; 
Πιθανότατα, λοιπόν, όταν «φταίει το Σύστημα», φταίμε εμείς. 


Ο κ. Ζάχος απεχθάνεται να ακούει ιστορίες από «ταλαντούχους» ανθρώπους, 
τους οποίους το «Σύστημα» δεν αναγνώρισε  ποτέ




Δεν υπάρχουν σχόλια: